Op 24 maart 2020 is de Regeling spoedaanpak stikstof in werking getreden (hierna: de Stikstofregeling) [1]. Deze is bedoeld om de toestemmingverlening voor activiteiten in de bouwsector (woningbouw en infrastructuur) weer op gang te brengen. Dat gebeurt door een stikstofregistratiesysteem te introduceren, waarvan onder meer woningbouwprojecten gebruik kunnen maken.
Aangewezen gemeente
Ontwikkel je een woningbouwproject in één van de in Bijlage 1 bij de Stikstofregeling genoemde gemeenten? Tot en met 7 april a.s. is de vrijgekomen stikstofruimte exclusief voor deze projecten gereserveerd. Als stikstof een knelpunt is of kan worden, moet dus zo snel mogelijk – uiterlijk op 7 april a.s. – een aanvraag worden gedaan voor een vergunning ten behoeve van dat project.
Meer dan 100 woningen
Ontwikkel je een woningbouwproject waarbij meer dan 100 woningen worden gerealiseerd? Vanaf 8 april a.s. is de resterende vrijgekomen stikstofruimte gereserveerd voor én deze projecten én woningbouwprojecten in één van de in Bijlage 1 bij de Stikstofregeling genoemde gemeenten. Als stikstof een knelpunt is of kan worden, moet wederom zo snel mogelijk – uiterlijk op 5 mei a.s. - een aanvraag worden gedaan voor een vergunning ten behoeve van dat project.
Overige woningbouw
Ontwikkel je een ander woningbouwproject dan hiervoor genoemd? Ook dan dient een aanvraag zo snel mogelijk te worden gedaan. Weliswaar wordt de beschikbare ruimte eerst verdeeld onder de projecten waaraan prioriteit wordt gegeven, maar wat resteert wordt op volgorde van binnenkomst van de aanvragen aan de overige woningbouwprojecten toebedeeld.
Natuurvergunning / omgevingsvergunning
Indien niet wordt gekozen voor een aanvraag natuurvergunning, maar een aanvraag omgevingsvergunning waarbij de natuurtoestemming aanhaakt, moet het college worden verzocht de ontvangst van die aanvraag zo snel mogelijk bij gedeputeerde staten te melden. Pas na de ontvangst van de aanvraag door gedeputeerde staten, wordt de beschikbare stikstofruimte voor een project gereserveerd.
Tot slot - hoe eerder, hoe beter
Of een aanvraag nu ziet op een prioritair project of op overige woningbouw: de stikstofruimte wordt op volgorde van binnenkomst van de aanvragen toebedeeld. Er kan dus al meteen een aanvraag worden gedaan voor een niet-prioritair woningbouwproject, ook al wordt de stikstofruimte daarvoor pas na 5 mei a.s. toebedeeld.
Een uitgebreidere toelichting volgt hieronder.
De Stikstofregeling is de eerste uitwerking van de op 1 januari 2020 in werking getreden Spoedwet aanpak stikstof. De Spoedwet legt de juridische basis voor de invoering van zowel een stikstofregistratiesysteem als voor een drempelwaarde. Indien de toename van stikstofdepositie onder die drempelwaarde blijft, is voor een project geen natuurvergunning nodig. Voorlopig is er echter nog geen zicht op de uitwerking van deze drempelwaarde in lagere regelgeving, zodat nog niet duidelijk is wat die drempelwaarde wordt en voor welke projecten deze geldt. Het stikstofregistratiesysteem is door inwerkingtreding van de Stikstofregeling inmiddels wel in werking.
Het stikstofregistratiesysteem is een gereguleerde vorm van extern salderen. Het systeem registreert de reductie van stikstofdepositie die wordt bereikt door aan het registratiesysteem gekoppelde maatregelen voor elke locatie (hexagoon) van voor stikstof gevoelige habitats in Natura 2000-gebieden. Van die reductie wordt 70% in het registratiesysteem opgenomen. De door een project veroorzaakte toename van stikstofdepositie kan daardoor worden weggestreept tegen die gerealiseerde reductie. Indien in een aanvraag een beroep wordt gedaan op ruimte binnen het stikstofregistratiesysteem, wordt die stikstofruimte eerst gereserveerd en vervolgens – na toedeling – in dat systeem afgeboekt, zodat deze niet meer voor andere projecten beschikbaar is.
De stikstofruimte wordt gecreëerd door in de Stikstofregeling genoemde bronmaatregelen. Voor nu betreft dat de snelheidsverlaging op autosnelwegen, de regels over de samenstelling van veevoer en de sluiting van bepaalde varkenshouderijen. Voorts kunnen bestuursorganen een bepaalde maatregel aanmerken als een bronmaatregel. Vooralsnog is slechts de stikstofruimte die wordt gecreëerd door de maatregel van de snelheidsverlaging in het registratiesysteem opgenomen. De effecten van de overige maatregelen moeten zich immers nog voordoen en worden nog (ecologisch) beoordeeld.
Verder is nog van belang dat als voor de bouw- en aanlegfase van een project depositieruimte is toegedeeld, dat die ruimte weer wordt bijgeschreven in het register als die fase is afgerond. De stikstofruimte komt dan dus weer vrij voor andere projecten.
Vooralsnog geldt het stikstofregistratiesysteem alleen voor vergunningen – en dus niet voor bestemmingsplannen – voor woningbouwprojecten en enkele tracébesluiten. Ook de voor woningbouw noodzakelijke en direct met het project samenhangende nutsvoorzieningen, waterhuishoudkundige maatregelen en infrastructuur en noodzakelijke voorzieningen ten behoeve van een goed woon- en leefklimaat vallen onder het registratiesysteem. Het systeem geldt enkel voor woningbouwprojecten die gasloos worden gerealiseerd.
Ten aanzien van woningbouwprojecten geldt dat alle stikstofruimte de eerste twee weken na inwerkingtreding van de Stikstofregeling, dus tot en met 7 april a.s., is gereserveerd voor woningbouwprojecten in de gemeenten met een bovengemiddeld woningtekort. Deze ongeveer 100 gemeenten staan opgesomd in Bijlage 1 bij de Stikstofregeling. In de derde tot en met de zesde week na inwerkingtreding komen daar ook de projecten bij die betrekking hebben op de bouw van ten minste 100 woningen. Daarna komen ook andere woningbouwprojecten in aanmerking voor toedeling van (de resterende) stikstofruimte. Het bevoegd gezag (gedeputeerde staten van de betrokken provincie) beslist op volgorde van binnenkomst van de aanvragen over de reservering van stikstofruimte. ‘Wie het eerst komt, het eerst maalt’ dus.
De stikstofruimte kan zowel via een aanvraag omgevingsvergunning (aanhaken natuurtoestemming) als een natuurvergunning worden gereserveerd en toegedeeld. Reservering van de stikstofruimte zal doorgaans echter sneller gaan indien direct een natuurvergunning wordt aangevraagd bij gedeputeerde staten, omdat die de stikstofruimte dan meteen reserveert. Reservering van stikstofruimte via een omgevingsvergunning vindt namelijk pas plaats nadat de gemeente gedeputeerde staten heeft medegedeeld dat een aanvraag is ontvangen voor een omgevingsvergunning. Dat vergt dus een extra handeling.
Op dit moment is de gereserveerde stikstofruimte nog maar beperkt. Niet in alle gevallen zal het stikstofregistratiesysteem dus soelaas bieden. Door de verschillende bronmaatregelen zal op termijn echter steeds meer stikstofruimte beschikbaar komen – die vervolgens door verschillende ontwikkelingen wordt opgesoupeerd. Gelet op de volgorde van toedeling is een tijdige aanvraag veelal wenselijk.
Verder is er ook nog steeds de mogelijkheid op andere manieren een natuurtoestemming te verkrijgen – als deze al nodig is. Het stikstofregistratiesysteem laat de mogelijkheden voor intern en extern salderen of een ecologische systeemanalyse onverlet. Hoewel dat niet met zoveel woorden uit de Stikstofregeling blijkt, is er een risico dat projecten die bijvoorbeeld middels intern salderen kunnen worden vergund, niet in aanmerking komen voor toedeling van depositieruimte
Het AERIUS-register, waarin de stikstofruimte wordt geregistreerd, is vooralsnog slechts toegankelijk voor het bevoegd gezag. De AERIUS-calculator, waarmee de stikstofdepositie van een project kan worden berekend, is op dit moment ‘in onderhoud’. Het is nu dus lastig te beoordelen voor of een bepaald project stikstofruimte beschikbaar is.
Tot slot is het goed te bedenken dat het college van burgemeester en wethouders kan worden verzocht een bepaalde maatregel te nemen om stikstofruimte te creëren, die aan het stikstofregistratiesysteem kan worden gekoppeld. Bijvoorbeeld in het geval de bronmaatregelen onvoldoende effect hebben op de locatie waarop het eigen woningbouwproject stikstofdepositie veroorzaakt. Bij dergelijke maatregelen kan worden gedacht aan het afsluiten van een weg, maar ook aan de stikstofruimte die resteert na intern salderen (bij een eigen project of een project in de nabijheid daarvan, waarvan het eigen project dan weer kan profiteren).
Wij denken graag mee over de wijze waarop de Stikstofregeling kan bijdragen aan de (versnelde) realisatie van uw verschillende woningbouwprojecten. Let daarbij op de korte termijn waarbinnen bepaalde woningbouwprojecten voorrang hebben.
[1] Regeling van de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van 13 maart 2020, nr. WJZ/ 20072948, tot wijziging van de Regeling natuurbescherming (spoedaanpak stikstof bouw en infrastructuur), Stcrt. 2020, 15825.
