Woningmarktonderzoeker Jannes Van Loon over culturele tradities en de invloed hiervan op de bouwsector.
In 2007 werd de wereld opgeschrikt door de kredietcrisis, waarvan de gevolgen overal voelbaar waren. Er werd gevreesd voor een totale instorting van het financiële systeem. Dit bracht landen ertoe om banken te redden via allerlei enorme financiële operaties. Opvallend was dat de aanpak van de kredietcrisis eigenlijk in alle landen hetzelfde was: geld in de economie pompen. Dezelfde oplossing leidde echter in Nederland en België tot een andere uitkomst.
In België bleven de vastgoedprijzen stijgen en ging de bouw van woningen gestaag door. In Nederland stortte de bouwsector in. Jannes van Loon, vanaf juli 2019 woningmarktonderzoeker bij NVB, besloot dat dit onderwerp interessant genoeg was om te onderzoeken. In 2017 promoveerde hij hierop aan de KU Leuven. Grootste ontdekking? Het zit hem in de cultuur van beide landen.
Grote verschillen door culturele historie
Jannes: Wat ik heel fascinerend vind is dat de bebouwde omgeving de cultuur van het land weerspiegelt. In België zie je bijvoorbeeld heel sterk de effecten van de Industrialisering begin 19e eeuw. Grote groepen mensen dreigden van het platteland naar de stad te trekken. De Katholieken en Liberalen vreesden dat een te grote verstedelijking zou kunnen leiden tot spanningen en stakingen en hebben allerlei spreidingsmaatregelen doorgevoerd zoals een fijnmazig spoornet . Daardoor is in België de traditie ontstaan dat mensen hun eigen woning bouwen en zelf de eigen woonomgeving mogen vormgeven. Dat klinkt zalig, maar het heeft ook een keerzijde: Eigenlijk wil iedereen gewoon een leuk, ruim huis, met een grote tuin in een groene omgeving. Maar dan loop je tegen ruimtelijke problemen aan. Zo zijn de files rondom Brussel en Antwerpen het ergst van heel Europa.
De Nederlandse bouwsector wordt gedreven door een andere culturele traditie: In Nederland hebben we een collectieve traditie, we doen de dingen graag samen. Als voorbeeld noemt Van Loon de VOC, toen particulieren samen schepen financierden. Maar ook de grote inpolderingen zijn een duidelijk voorbeeld van de Nederlandse collectieve volksaard. Denk ook aan de Nederlandse ideeën over rechtvaardigheid. Herverdeling en sociale huurwoningen zijn typisch voor de Nederlandse gezamenlijke traditie.
Leren van elkaar
Deze verschillen in de culturele achtergrond hebben hun weerslag op de bouwwereld. In Nederland ligt de regie veel meer bij de overheid dan in België. Welke van de twee systemen is nu het beste? Van Loon lacht: Ik denk dat het allebei wel wat minder kan. Belgische beleidsmakers zouden veel kunnen leren van hun Nederlandse evenknie wat betreft ruimtelijk beleid. Nederlanders zouden wel wat losser kunnen zijn: In Nederland zijn we te restrictief. We zijn panisch over de 87% onbebouwd gebied. Beleidsmakers beschermen dit alsof het kostbaar groen of natuur is, maar het grootste gedeelte bestaat uit (intensieve) landbouw. Als we 1% meer gebied zouden bebouwen, kunnen we zo 1 miljoen woningen bouwen. Door het huidige beleid blijven woningen schaars en duur.
Sinds Jannes terug is in Nederland merkt hij heel duidelijk dat Belgen in het algemeen een stuk diplomatieker zijn. Als wetenschapper kon ik veel vrijer spreken, maar nu vertegenwoordig ik een grote groep leden, wiens belang ik moet behartigen. Daar komt veel diplomatie bij kijken, dus daarin is mijn Belgische ervaring bijzonder waardevol. Wat hij ook van de Belgen heeft geleerd is om wat meer om van het leven te genieten; Een zakelijke lunch kan zoveel leuker dan alleen dat broodje kaas.
