"Ieder succes kent zijn keerzijde: de afgelopen tijd werd duidelijk dat de forse groei van het aantal zonneparken in Nederland netbeheerders voor flinke uitdagingen plaatst. De zonneparken leveren een belangrijke bijdrage aan het terugdringen van de CO2-uitstoot, maar zorgen er tegelijkertijd voor dat er in bepaalde gebieden in Nederland capaciteitstekorten ontstaan op het elektriciteitsnet."
Als gevolg daarvan lopen verschillende zonneparken waarvoor al SDE+ subsidie is vergeven mogelijk vertraging op of kunnen deze in het geheel van de grond komen. De afgelopen weken maakten meerdere netbeheerders bekend dat zij naar verwachting geen transportcapaciteit meer beschikbaar zullen hebben, en onderzoek gaan doen naar de mogelijkheid van het toepassen van congestiemanagement. Ook Minister Wiebes sprak in
een recente kamerbrief
de verwachting uit dat netbeheerders op korte termijn meer gebruik moeten gaan maken van congestiemanagement. Voor (grote) elektriciteitsproducenten en verbruikers betekent dit dat er het nodige staat te veranderen. In dit blog leggen wij kort uit wat congestiemanagement concreet inhoudt, onder welke omstandigheden het kan en moet worden toegepast, alsook welke onderdelen van deze procedure nog verdere verduidelijking behoeven.
Wat is er aan de hand?
Drukte op het elektriciteitsnet is al enige tijd een groeiend probleem. De druk op het net is de afgelopen jaren alleen maar groter geworden door de aanleg van zonneparken op relatief afgelegen plattelandslocaties, waar het elektriciteitsnet slechts is berekend op een beperkt aantal afnemers. Nu op deze plekken plots veel opwekcapaciteit verschijnt, loopt het net daar tegen zijn grenzen aan. In dat kader waarschuwen netbeheerders voor '
stroomfiles
' en geven zij aan nieuwe verzoeken voor transportcapaciteit niet langer te kunnen honoreren. Nu het verzwaren van de elektriciteitsnetten naar verwachting zeker enige jaren in beslag zal nemen, moet op korte termijn naar een alternatieve oplossing worden gezocht. Het is in dat kader dat het begrip 'congestiemanagement' zijn (her)intrede doet.
Aansluit- en transportplicht netbeheerders
Netbeheerders hebben een verregaande aansluit- en transportplicht op grond van de Elektriciteitswet. Zij dienen eenieder die daarom verzoekt in beginsel een aansluiting op het net te verschaffen, ook indien als er onvoldoende transportcapaciteit beschikbaar is. Naast deze aansluitplicht geldt tevens een verplichting voor de netbeheerder om transportcapaciteit beschikbaar te stellen ('transportplicht'). Deze laatste verplichting is echter niet absoluut, en geldt niet in het geval de netbeheerder 'redelijkerwijs geen transportcapaciteit beschikbaar heeft'. Wanneer daarvan sprake is, is nog niet geheel duidelijk.
Uit de beschikkingspraktijk van de ACM, alsook een recente uitspraak van de rechtbank Gelderland in de zaak
Schenkeveld/Liander
, volgt in ieder geval dat van daadwerkelijke transportschaarste pas sprake is in het geval van 'fysieke ondercapaciteit' en niet bij 'contractuele congestie'. Dat betekent dat een netbeheerder transportcapaciteit niet reeds mag weigeren omdat de capaciteit van het net is 'volgecontracteerd'. Achterliggende reden is dat niet alle transportcapaciteit die contractueel is gereserveerd, op ieder moment ook daadwerkelijk gebruikt wordt. Aldus blijft ruimte bestaan voor de netbeheerder aldus ACM en de rechtbank om aanvullende transportrechten uit te geven aan nieuwe partijen. Bovendien zou het weigeren van transportcapaciteit aan (nieuw) aangesloten partijen op basis van contractuele congestie, in de praktijk een systeem van 'first come first served' betekenen. Dit zou zich niet verdragen met het in de E-wet verankerde non-discriminatiebeginsel.
Congestiemanagement in de Netcode
Indien Als er sprake is van fysieke congestie dient de netbeheerder voordat transportcapaciteit kan worden geweigerd eerst te onderzoeken of gebruik kan worden gemaakt van congestiemanagement. Dit is uitdrukkelijk een tijdelijke oplossing: congestiemanagement kan slechts voor beperkte duur worden toegepast in afwachting van meer structurele oplossingen als netverzwaring. In de Netcode Elektriciteit is de procedure opgenomen die het voor netbeheerders mogelijk maakt om congestie te 'managen'. Indien de netbeheerder fysieke congestie voorziet, vraagt hij producenten en afnemers om hun productie of afname van elektriciteit tijdelijk te verhogen of te verlagen. Voor deze aanbod- of vraagflexibiliteit ontvangen marktpartijen op dagelijkse basis een vergoeding van de netbeheerder. Eerder schreven wij
een blog over de opkomst van een nieuwe flexibiliteitsmarkt in de elektriciteitssector
. Verschil met deze 'vrijwillige flexibiliteit' is dat partijen met een aansluiting groter dan 60MW in het kader van congestiemanagement kunnen worden verplicht om aan dit systeem mee te werken.
Voorstellen ter verbetering/ wijziging Netcode
De gezamenlijke netbeheerders werken op dit moment aan voorstellen voor wijziging van de Netcodes. De procedure voor congestiemanagement kan op onderdelen zeker worden verduidelijkt. Zo blijkt uit de Netcode elektriciteit vooralsnog niet duidelijk welke vergoeding marktpartijen voor hun aangeboden flexibiliteit krijgen. Voor de hand lijkt te liggen dat deze prijs tot stand komt via vraag en aanbod. Niet uit het oog moet echter worden verloren dat de nieuwe Elektriciteitsverordening 2019/943, onderdeel van het zogeheten
Clean Energy Package
, deze capaciteitsvergoedingen ook reguleert en afhankelijk stelt van de (toe- of afgenomen) marginale (productie)kosten.
De huidige Netcode is verder niet geheel duidelijk over de omvang van de capaciteit die door aangeslotenen moet worden aangeboden. Voor marktpartijen is daarom onduidelijk of zij gehouden zijn om al dan niet afhankelijk van de capaciteit van hun aansluiting een minimale hoeveelheid Megawatt ter beschikking te stellen. Ook geldt dat flexibiliteit niet voor elke producent of verbruiker evengoed mogelijk is. Zo zal het voor een elektriciteitsproducent mogelijk eenvoudiger zijn om tijdelijk verminderd te produceren. Voor een elektriciteits-intensieve verbruiker met een vrij constante elektriciteitsbehoefte, zoals een datacenter, zal het wellicht minder eenvoudig zijn flexibel zijn capaciteit terug te schroeven. Het ligt daarom voor de hand dat wordt verduidelijkt onder welke omstandigheden een partij wel of niet kan worden gedwongen om mee te doen aan congestiemanagement, waarbij gerechtvaardigd onderscheid tussen partijen mogelijk moet zijn.
De verwachting is dat de codewijzigingsvoorstellen eind dit jaar bij de ACM worden ingediend. Wij houden de ontwikkelingen nauwlettend voor u in de gaten.
