"'Wie neemt de leiding in de energietransitie?' en 'Hoe ga je om met conflicterende belangen?'. De energietransitie kent tal van onzekerheden, een grote diversiteit aan betrokken partijen, vele conflicterende belangen, een urgentie die niet door iedereen gevoeld wordt en een grote mate van impact. In een blogreeks laten we zien hoe je als gemeente, provincie of netbeheerder kunt omgaan met deze uitdagingen. In dit eerste blog lees je meer over de programma-aanpak en hoe je dit toepast bij het werken aan de energietransitie."
Een transitie brengt naast kansen ook chaos, risicos en uitdagingen met zich mee. Door de onvoorspelbaarheden ontstaat er behoefte aan structuur en organisatie. Zoals is gebleken bij eerdere transities, bijvoorbeeld bij de decentralisaties in het sociaal domein en de overgang naar de OV-chipkaart, is samenwerking noodzakelijk om de opgaven aan te pakken. Een programma-aanpak biedt grip bij het organiseren van complexe samenwerking in een onzekere opgave.
Een programma is een tijdelijke manier van samenwerken, gericht op het nastreven van bepaalde doelen die bijdragen aan het verwezenlijken van de strategie van de organisatie. Een programma heeft een aantal specifieke kenmerken, die in onderstaand figuur staan weergegeven.
Het inrichten en uitvoeren van een programma vereist zorgvuldige afstemming met alle betrokkenen. Afspraken over de inhoud, organisatie en governance moeten worden vastgelegd in een programmaplan. Doordat alle betrokkenen heldere verwachtingen hebben over het programma en hun eigen rol en betrokkenheid, creëer je rust. Die rust is nodig om genoeg ruimte te bieden aan het team dat met de opgave aan de slag gaat.
Bij complexe, doelgerichte en urgente opgaven die meerdere groepen mensen of organisaties raken, wordt vaak gekozen voor een programma-aanpak. De start is hierbij essentieel. Besteed aan het begin van het programma altijd tijd aan het bepalen van de inhoud: Wat wil je met elkaar bereiken, waarom en wat heb je hiervoor nodig? Hoewel dit klinkt als een open deur, wordt door de urgentie van opgaves vaak overhaast gestart met het doen terwijl de ambities en doelen nog onvoldoende helder zijn. Ook gaat het bij de start van programmas al snel over randvoorwaarden zoals budget, tijd en vorm van samenwerking. De inhoud van een programma is echter leidend voor de verdere programmaorganisatie, besturing en besluitvorming.
Zodra het programma is ingericht zijn besturen, beslissen, organiseren, samenwerken en leidinggeven belangrijke activiteiten in programmamanagement. Door deze activiteiten in samenhang te managen en samenwerking op de juiste wijze te organiseren, kun je doelen middels een programma op een slimme, snelle en efficiënte manier realiseren.
Een programma-aanpak geeft geen 100% garantie voor succes. Zoals in iedere transitie zijn er ook in omschakeling naar een duurzaam energiesysteem veel uitdagingen om rekening mee te houden. Hoe ga je bijvoorbeeld om met de vele onzekerheden? Hoe borg je de leerpunten en hoe pas je een programma hierop aan? Hoe houd je de energie vast in een langdurig traject? Hoe schets je de juiste toekomstperspectieven? En hoe zorg je dat burgers op de juiste manier worden betrokken?
In de blogreeks
Werken aan de energietransitie zoomen we via verschillende blogs in op de meest prangende uitdagingen, en nemen we je mee in een programma-aanpak voor de energietransitie. In blog 2 van deze reeks zoomen we in op het omgaan met onzekerheden bij een energieprogramma, waarbij we ook de futuring methodiek introduceren.
