Juist in deze tijd is het belangrijk om besluiten te blijven nemen over gebiedsontwikkeling. Gelukkig is dit digitaal ook prima mogelijk en doen ook steeds meer gemeenteraden dit. Toch krijgen we van alle kanten signalen dat de coronacrisis waarschijnlijk effect heeft op gebiedsontwikkeling. We kunnen bij de pakken neer gaan zitten en angstvallig wachten op wat komen gaat óf we gebruiken deze tijd om ons huiswerk te doen.
Zeker in gebiedsvernieuwing is het de laatste jaren weer alle hens aan dek; bouwen, bouwen en nog eens bouwen. Er lag een grote uitdaging en toch wisten we met elkaar de vraag naar woningen niet in te vullen. Starters hebben het moeilijk, van doorstroming is weinig sprake. Woningbouw bleek door de stapeling van beleidsambities steeds lastiger te realiseren. Dat kan door de coronacrisis nog lastiger worden. Tenzij we actie ondernemen. Laten we deze tijd gebruiken om de volgende vraag te beantwoorden: hoe objectiveer je de afweging van beleidsambities?
Uit ons onderzoek naar binnenstedelijke woningbouw kwamen we tot de volgende conclusie: “Een generieke toepassing van beleid om ambities te verwezenlijken leidt vaak tot lastige gesprekken tussen betrokken partijen. De roep om objectivering in de afweging van (beleids-)ambities is eveneens een duidelijk signaal van alle betrokken actoren bij binnenstedelijke herontwikkeling. Ten slotte is maatwerk op locatieniveau nodig, maar het leveren van dit maatwerk moet versnellen.”
Kortom: zorg voor duidelijke criteria over ambities, zodat alle partijen weten aan welke voorwaarden ze moeten voldoen. Een vinklijstje, zou je kunnen zeggen.
Objectivering in de afweging van beleidsambities. Het klinkt logisch: een soort scoringstabel waarin je plannen en projecten scoort op ambities en duidelijk omschreven evaluatiecriteria en de uitkomst hiervan gebruikt om keuzes te maken. Sommige gemeenten werken er al mee.
Maar de praktijk is weerbarstig en objectivering kost tijd. Misschien brengt deze crisis ons op den duur de tijd om serieus werk te maken van die objectivering. We weten immers één ding zeker; de tijd van versnellen, versnellen en nog een versnellen komt zeker weer terug. Dit huiswerk geeft handvatten aan alle betrokken partijen en helpt om die versnelling mogelijk te maken.
Maar hoe kom je tot die ambities en evaluatiecriteria om objectief te kunnen zijn? Het vraagt een kaderstellende rol van de raad en een praktische uitwerking vanuit het college. Wij zien hierin meteen parallellen met de kerninstrumenten uit de Omgevingswet; de raad doet in haar omgevingsvisie uitspraak over de belangrijkste langetermijndoelen voor de gemeente. Het college werkt dit uit in het omgevingsplan. Daar moet afwegingsruimte en plek voor lokaal maatwerk ontstaan.
Op verschillende plekken in Nederland wordt geëxperimenteerd met deze werkwijze. Ik vraag me af of dit voldoende wordt gedeeld. Ook zien we voorbeelden van puntensystemen voor de integrale beoordeling van woningbouw ontstaan. Passen deze ontwikkelingen niet perfect op elkaar? Ik denk van wel. Laten we vooral van elkaar leren.
Het gesprek over zo’n afwegingskader is enorm waardevol. Het vraagt namelijk om enige basiskennis over actuele vraagstukken (zoals klimaatadaptatie, circulair bouwen en duurzame mobiliteit). Kennis die veel mensen nog niet paraat hebben. Kennis die raadsleden in laat zien hoe ingewikkeld ons vakgebied eigenlijk is en welke belangen allemaal spelen.
Door dit soort gesprekken als gezamenlijke spelers op de woningmarkt te voeren, ontstaat meer inzicht in elkaars vertrekpunt en belang. Bovendien vormt het uiteindelijke afwegingskader een heel concrete beoordelingsmethode voor nieuwe plannen. Discussies die je voert tijdens het opstellen van de methode hoef je bij concrete plannen niet weer opnieuw te voeren. Dat vergt natuurlijk ook enige volharding van betrokken partijen als iets toch (weer) in twijfel wordt getrokken.
Laten we hopen dat het effect van de coronacrisis op gebiedsontwikkeling en de bouw gering blijft. Maar laten we ook realistisch zijn over onze toekomst. En eventuele tijd die vrijkomt zo goed mogelijk inzetten om ons voor te bereiden op toekomstige pieken in de conjunctuur. Gebruik de luwte in coronatijd om je voor te bereiden op de toekomst van gebiedsontwikkeling.
