"Hittestress tegengaan door minder bestrating. Het is eenvoudig te regelen in een facetbestemmingsplan. Toch is van deze optie, voor zover we weten, nog geen gebruik gemaakt. En dat terwijl hiermee met minimale inzet al groot resultaat behaald kan worden. In dit artikel leg ik uit wat de planologische mogelijkheden zijn om verharding en hittestress tegen te gaan binnen een gemeente."
Bestraten doen we graag in Nederland. Bestraten is eenvoudig, maakt gebieden overzichtelijk, pleinen sierlijk en leidt -eufemistisch gezegd- tot efficiënt ingerichte tuinen. Bestrating heeft echter ook nadelen. Waar Nederland de afgelopen zomer te maken had met droogte, leek dit jaar in maart aan de regen geen einde te komen. Deze weersverschijnselen leiden ertoe dat gemeenten steeds meer voor de vraag komen te staan: hoe vermijden we hitte en behouden we niet te natte of te droge voeten? Hoe houden we Nederland leefbaar?
Operatie Steenbreek
Om het bovenstaande probleem op te lossen is exact vier jaar geleden Operatie Steenbreek opgericht. De stichting heeft als doel om:
iedereen in Nederland [te] enthousiasmeren om de tuin te vergroenen. Samen kunnen we het verschil maken en zorgen voor een klimaatbestendige, gezonde maar vooral een groene samenleving!
. Gemeenten staan voor de vraag hoe zij hier concrete maatregelen aan kunnen verbinden en hoe inwoners van de gemeente kunnen meedoen in dit streven.
Mogelijkheden in een bestemmingsplan
Bestrating heeft effect op de leefbaarheid van een gebied wat betreft waterbeheer, hittestress en flora en fauna. Het is daarom mogelijk om in bestemmingsplannen regels op te nemen om de toename van verharding, bijvoorbeeld in tuinen, tegen te gaan. Slechts een klein deel van een gemeente is openbaar gebied (ter illustratie: gemeente Den Bosch bestaat uit 0,13% openbaar groen) waardoor de mogelijkheid om zelf concreet te handelen voor gemeenten beperkt is. Gemeenten die streven naar meer groen en minder bestrating hebben dus ook hun inwoners nodig om Operatie Steenbreek te bewerkstelligen!
Een bestemmingsplan heeft meerdere mogelijkheden om tot minder bestrating te komen. Gebruiksregels kunnen een percentage groen of onverhard gebied voorschrijven. Met een vergunningstelsel kan het verharden van gronden vergunningplichtig worden. Tot slot bestaat ook het ultieme middel van de voorwaardelijke verplichting, in de situatie dat voldoende zeker moet zijn dat verharding wordt voorkomen. Voor de optie vergunningstelsel koos bijvoorbeeld de gemeente Amersfoort. In de algemene regels van een plan stelt de gemeente dat ongeacht de bestemming, het niet zonder omgevingsvergunning is toegestaan om meer dan 50% van het perceel dat nog onbebouwd is te voorzien van verharding. Hierbij is overigens opvallend dat de gemeente Amersfoort niet kiest voor specifieke bestemmingen maar dat deze regel geldt voor het gehele plangebied. Het betreffende bestemmingsplan vindt u
hier
.
Het toevoegen van een gebruiksregel in een functieomschrijving zoals
straten en paden, met dien verstande dat niet meer dan 50% van het perceel verhard is
kan simpel en effectief zijn voor plannen die nieuwe ontwikkelingen mogelijk maken. Maar het opnemen van een vergunningstelsel zoals de gemeente Amersfoort deed, heeft als voordeel dat bestaande situaties niet ineens illegaal worden. Dit effect kunnen algemene gebruiksregels om verharding tegen te gaan wel hebben voor bestaand gebied.
Facetbestemmingsplan om toename van verharding te voorkomen
Een optie die echter nog geen gemeente heeft gekozen is dat van een facetbestemmingsplan. Dat terwijl bekend is dat een dergelijk plan gemiddeld genomen slechts een minimale inzet eist maar zeer effectief kan zijn! Zon facetbestemmingsplan kan bijvoorbeeld voor het gehele stedelijke gebied van een gemeente gelden en door middel van een verbodsbepaling in de algemene gebruiksregels bepalen dat het percentage verharding op een bouwperceel (bouwwerken uitgezonderd) niet mag toenemen. Vervolgens kan men met een vergunningstelsel in de algemene afwijkingsregels bijvoorbeeld bepalen dat halfverharding wel is toegestaan. De onderzoeklast bij zon facetbestemmingsplan is beperkt. Daardoor kan een gemeente efficiënt te werk gaan. En valt de administratieve last voor tuineigenaar en gemeente mee.
Wat is de meerwaarde van het bestemmingsplan voor operatie Steenbreek?
Nu Operatie Steenbreek vier jaar bestaat, lijken veel gemeenten goedgezind. Gemeenten kunnen beleid maken, gronden in eigen beheer transformeren, burgers activeren maar dus ook de planologische weg kiezen. Maar, slechts weinig gemeenten zijn overgegaan tot planologisch handelen. Een facetbestemmingsplan kan uitkomst bieden als je als gemeente aan de slag wil met Operatie Steenbreek (en wie wil dat niet?).
