"Als het definitieve Klimaatakkoord is ondertekend, moet in korte tijd de warmtetransitie worden gerealiseerd. Het doel is om in 2030 1,5 miljoen bestaande woningen te hebben verduurzaamd door deze op andere wijze te verwarmen dan met aardgas. In het Klimaatakkoord is benoemd dat daarvoor de nodige wetgeving moet worden aangepast. Zo wordt de Omgevingswet herijkt en zullen de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet worden herzien en samengevoegd in een nieuwe Energiewet. Deze aanpassingen zijn nodig om ervoor te zorgen dat de gasaansluitingen van bestaande bouw verdwijnen."
Het Klimaatakkoord verplicht gemeenten om uitvoeringsplannen op te stellen waarin per wijk wordt bepaald wanneer en hoe de wijk van het aardgas af gaat en welk alternatief voor aardgas er wordt gekozen. In het Klimaatakkoord is opgenomen dat de uitvoeringsplannen die gemeenten maken in het kader van de warmtetransitie, moeten worden ingepast in de omgevingsplannen als de Omgevingswet in werking is getreden. In het Klimaatakkoord wordt dit verder niet toegelicht, behalve dat beroep open zal staan bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State en dat de nadeelcompensatieregeling geldt.
Het is onduidelijk wat dit betekent. De vraag is of het opnemen van een gebodsbepaling om gebouweigenaren van bestaande woningen te dwingen om hun huis op andere manieren dan met aardgas te verwarmen mogelijk zal worden gemaakt. Het zal dus interessant zijn om te zien of en hoe dit verder wordt uitgewerkt in de (uitvoeringsregels) van de Omgevingswet. De verwijzing naar de nadeelcompensatieregeling zou erop kunnen wijzen dat het de bedoeling is om bijvoorbeeld een einddatum voor het gebruik van aardgas in een bepaalde wijk op te nemen en eventueel gebodsbepalingen omtrent alternatieve wijzen van verwarming.
De VNG heeft in een brief aan de Tweede Kamer op 12 december 2018 uiteengezet dat aanpassing van de Gaswet ook noodzakelijk is. Een woningeigenaar heeft het recht om aangesloten te blijven op het gasnet. Op dit moment voorziet de Gaswet niet in de mogelijkheid om anders dan op vrijwillige basis een gasaansluiting te verwijderen. Ook hebben netbeheerders de plicht om het gasnet te onderhouden (artikel 10, lid 1, Gaswet).
Op 19 juni 2019 is de Crisis- en Herstelwet gewijzigd en is daarin de mogelijkheid opgenomen om af te wijken van de Gaswet. Als een onderwerp uitputtend is geregeld, zoals in de Gaswet, is het gemeenteraden gewoonlijk niet toegestaan daarover andere regels te stellen in bestemmingsplannen. Het is dus niet mogelijk, ook niet in een bestemmingsplan met verbrede reikwijdte, om in afwijking van de Gaswet een datum in het bestemmingsplan op te nemen waarop de gasaansluitingen moeten zijn verwijderd.
Met de wijziging wordt het mogelijk om met een bestemmingsplan verbrede reikwijdte af te wijken van de Gaswet. Dit zal alleen gelden voor gemeenten die zijn aangewezen als proeftuinen aardgasvrije wijken. Dit wordt in een amvb nader uitgewerkt. Op deze manier moet de Crisis- en Herstelwet nog beter inzetbaar zijn als Transitiewet.
Het ontwerp van de nieuwe Energiewet wordt naar verwachting eind 2019 ter consultatie gebracht. Het is afwachten wat daarin precies geregeld gaat worden. Om de warmtetransitie daadwerkelijk mogelijk te maken, zullen grote aanpassingen nodig zijn.
Deze bijdrage is ook gepubliceerd in de Nieuwsbrief Omgevingsrecht van SDU.
