Een van de hete hangijzers in de lange formatie van het kabinet-Rutte IV was de aanpak van de stikstofcrisis. Vanwege de verschillende prioriteiten van de coalitiepartijen lag niet onmiddellijk voor de hand welke koers gevaren zou worden. In dit blog wordt aan de hand van de inhoud van het coalitieakkoord ‘Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’ uiteengezet welke keuzes uiteindelijk zijn gemaakt. Kort samengevat komen deze keuzes erop neer dat er meer geld beschikbaar komt, waarmee de eerder gestelde doelen versneld moeten worden bereikt.
Als centrale opgave is in het coalitieakkoord de ambitie geformuleerd om de Nederlandse natuur te beschermen, het verlies van biodiversiteit te herstellen, en perspectief te bieden aan de agrarische sector. Om dit te bereiken staan de coalitiepartijen “forse investeringen” in een duurzame landbouw en in een robuust natuurareaal voor. Dit wordt breder getrokken dan slechts het onderwerp stikstof: het kabinet heeft ook oog voor de waterkwaliteit, bodem, klimaat, en biodiversiteit. Voor het landelijk gebied heeft een en ander via een “gedifferentieerde aanpak” grote aanpassingen tot gevolg. Via een gebiedsgerichte benadering wil het kabinet inzichtelijk maken wat de perspectieven zijn voor verschillende vormen van landbouw. In dat kader wordt onder meer gedacht aan het stimuleren van kringlooplandbouw en de inrichting van “landschapsgrond”, een tussenvorm van natuur en landbouw.
De ambities op het gebied van natuurbescherming krijgen onder meer uiting in een aanpassing van de tijdlijn op grond van de Wet stikstofreductie en natuurverbetering. De als resultaatverplichting geformuleerde doelstelling dat in 2035 ten minste 74% van het areaal aan stikstofgevoelige habitats onder de kritische depositiewaarde is gebracht, moet nu in 2030 zijn bereikt. Daarmee sluit het kabinet aan bij het advies van de commissie-Remkes. Een en ander zal naar verwachting leiden tot een aanpassing van de Wet natuurbescherming; de reductiedoelstellingen voor 2025, 2030, en 2035 zijn nu als “omgevingswaarden” vastgelegd in artikel 1.12a lid 1 van die wet.
Om de doelstellingen versneld te kunnen bereiken, zijn grote investeringen nodig. In het coalitieakkoord wordt in dat kader vooruitgeblikt op de vaststelling van een Nationaal Programma Landelijk Gebied, waarin onder meer ook een “stikstoffonds” zal worden ingericht. Uit dat fonds zullen de noodzakelijke investeringen worden betaald. In het fonds komt tot 2035 cumulatief € 25 miljard beschikbaar, waarvan € 20 miljard tot 2030. Ook in zoverre wenst het kabinet dus dat snel tot actie kan worden overgegaan. De bestemmingen van het budget worden bepaald aan de hand van afspraken met de provinciebesturen.
Met het versneld bereiken van doelstellingen op het gebied van natuurbescherming, ontstaat ook aanvullende ruimte voor de verlening van vergunningen. In het coalitieakkoord is daarover opgenomen dat stikstofruimte “op verantwoorde wijze” moet worden uitgegeven, en dat daartoe met “goed onderbouwde kaders en eisen aan vergunningverlening” wordt gewerkt. Het is niet meteen helder of het kabinet op dit punt met aanvullende regels wenst te komen. Wel wordt opgemerkt dat indien nodig een nieuw instrumentarium zal worden ontwikkeld.
Het nieuwe kabinet zet in dit verband uiteen dat een “ecologische autoriteit” zorg moet gaan dragen voor de wetenschappelijke en juridische borging van ecologische analyses die aan een gebiedsgerichte aanpak ten grondslag liggen. Daarmee lijken de coalitiepartijen aan te sluiten bij de stikstofjurisprudentie; daaruit volgt dat een ‘stikstoftoestemming’ slechts kan worden gegeven indien de beoordeling elke “redelijke wetenschappelijke twijfel” over de gevolgen van een activiteit wegneemt. Deze beoordeling moet door de rechter worden getoetst.
Uit het coalitieakkoord volgt – kort samengevat – dat het kabinet vervolgt op de weg die is ingeslagen met de zogenoemde structurele aanpak. Dat zal in een hogere versnelling gebeuren; de coalitie wil dat de eerder geformuleerde doelstellingen sneller worden bereikt, en ruimt daarvoor de nodige ruimte in op de Rijksbegroting.
