Op vrijdag 31 augustus 2018 zijn de vier Algemene maatregelen van bestuur (AMvB’s) van de Omgevingswet gepubliceerd in het Staatsblad. Het gaat om het Omgevingsbesluit, het Besluit kwaliteit leefomgeving, het Besluit activiteiten leefomgeving en het Besluit bouwwerken leefomgeving. De komende tijd verschijnt regelmatig een blogbericht, waarin wij inzoomen op één van de onderwerpen uit de verschillende AMvB’s. Digitalisering is een belangrijk hulpmiddel om processen te versnellen en kaders te stellen voor activiteiten in de fysieke leefomgeving. Daarmee is het een belangrijk onderdeel van de stelselherziening van het omgevingsrecht. In dit blogbericht lichten wij het Omgevingsbesluit toe ten aanzien van het onderwerp Digitaal Stelsel Omgevingswet.
DSO: een nieuwe vorm van digitalisering van publieke dienstverlening
De ICT-kant van de Omgevingswet staat bekend als het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). In deze nieuwe landelijke voorziening worden de bestaande afzonderlijke ICT-toepassingen geïntegreerd. In plaats van het indienen van vergunningsaanvragen via Omgevingsloket online, het doen van meldingen via Activiteitenbesluit internetmodule en Omgevingsloket online (OLO) en de ontsluiting van omgevingsdocumenten via ruimtelijkeplannen.nl, krijgen initiatiefnemer, belanghebbenden en het bevoegd gezag één landelijk digitaal loket: het Omgevingsloket.
De digitalisering omvat in het bijzonder twee aspecten. Ten eerste informatie-uitwisseling tussen burgers, bedrijven en overheden. Doordat gegevens digitaal beschikbaar worden, hoeven overheden elkaar niet meer (verplicht) informatie toe te zenden. Dat betekent dat enkele honderden bestuursorganen er samen voor moeten zorgen dat de gegevens in DSO gestandaardiseerd, correct, volledig en actueel zijn. Ten tweede digitale beschikbaarheid van informatie over de (kwaliteit van de) fysieke leefomgeving en digitale beschikbaarheid van de regels die op een concrete locatie gelden of ruimtelijk beleid dat in uitvoering is. Het DSO moet uiteindelijk alle feitelijke en juridische informatie bevatten over de ruimtelijke omgeving. Dit betekent voor overheden dat niet alleen nieuwe regelingen maar ook alle bestaande regelingen in het DSO zullen moeten worden opgenomen.
Doelen DSO
Het oogmerk van het DSO is om burgers, bedrijven en overheden sneller inzicht te geven in wat wel of niet mag op een locatie. Bovendien kunnen ze zo ook zien of een omgevingsvergunning of een melding in de vorm van het tijdig aanleveren van bepaalde gegevens, voorafgaand vereist is voor een activiteit. De gebruiker wordt met behulp van vragen en kaartbeelden naar de voor hem relevante gegevens geleid. Initiatiefnemers kunnen direct aanvragen voor omgevingsvergunningen indienen, meldingen doen en de voortgang van de behandeling van hun aanvraag volgen. Ook andere belanghebbenden kunnen op de hoogte blijven en betrokken worden, bijvoorbeeld door een geautomatiseerde attenderingsfunctie. Zo beoogt het DSO besluitvorming sneller en doelmatiger te laten verlopen, vorming en beheer van dossiers te vereenvoudigen, kennisdeling tussen partijen te stimuleren en in lijn met de integrale benadering van de Omgevingswet de onderlinge samenhang tussen besluiten te verbeteren. Tot slot is de aanname dat de naleving van de regels voor het gebruik van de fysieke leefomgeving wordt bevorderd.
Omgevingsdocumenten
Het DSO brengt met zich mee dat bestuursorganen omgevingsdocumenten digitaal beschikbaar moeten stellen. Dat betekent dat deze documenten moeten worden omgezet naar een elektronisch bestand. De Omgevingswet merkt als omgevingsdocumenten aan omgevingsvisies, programmas, omgevingsplannen, waterschapsverordeningen, omgevingsverordeningen, projectbesluiten en besluiten tot vaststelling van geluidproductieplafonds, evenals de daarbij behorende toelichting of onderbouwing. In het Omgevingsbesluit zijn daarnaast ook algemene maatregelen van bestuur (AMvBs) en ministeriële regelingen aangewezen. Verder horen ook instructieregels en instructies over een omgevingsplan, omgevingsverordening of projectbesluit, in de digitale omgeving thuis. Het Omgevingsbesluit noemt verder onder meer leggers (voor een goed begrip van de onderhoudsverplichtingen in de waterschapsverordening), peilbesluiten (vanwege de inhoudelijke samenhang met de leggers), besluiten in verband met bijzondere betrokkenheid van gedeputeerde staten (om misverstanden over de geldende onderdelen van een omgevingsplan te voorkomen), geluidbelastingkaarten (omdat deze een onderdeel zijn van de toelichting van het actieplan geluid: een programma), de besluiten tot beëindiging of verlenging van experimenten, voorbereidingsbesluiten, voornemens tot het uitvoeren van verkenningen, voorkeursbeslissingen en ontwerpbesluiten. De Invoeringswet Omgevingswet en het nog verwachte Invoeringsbesluit Omgevingswet kunnen nog nieuwe omgevingsdocumenten aanwijzen.
Het eindbeeld van de regering is dat alle besluiten en andere instrumenten op grond van de Omgevingswet als een omgevingsdocument zullen worden aangemerkt en dus digitaal beschikbaar worden gesteld.
Gefaseerde invoering
Op dit moment vindt het grootste gedeelte van de aanvragen om omgevingsvergunning al digitaal plaats. Een initiatiefnemer kan straks ook via één loket een melding doen of gegevens en bescheiden verstrekken. Daarbij blijft voor burgers de mogelijkheid van het papieren alternatief bestaan. Ondersteuning is ook mogelijk, bijvoorbeeld door samen met iemand van de gemeente de vragen van het digitale systeem te doorlopen.
Voor bedrijven zal het papieren alternatief wel verdwijnen. Bedrijven worden verplicht om digitaal de aanvraag en de melding te doen en gegevens en bescheiden in te dienen. Deze verplichting geldt nog niet vanaf het moment van inwerkingtreding van de Omgevingswet, maar zal pas in werking treden als aan enkele voorwaarden is voldaan, zoals een effectief digitaal stelsel en een minimaal aantal aanvragen en meldingen dat al digitaal wordt ingediend. Eerst zal het gebruik van de digitale weg verder worden gestimuleerd. Eindbeeld is in ieder geval dat in 2024 alle aanvragen, meldingen, gegevens én bescheiden door bedrijven digitaal worden ingediend.
Bij ministeriële regeling zullen standaarden worden aangewezen waarin de bestanden moeten worden aangeleverd, zodat die met behulp van een digitale kaartinzichtelijk aangeboden kunnen worden aan gebruikers.
Privacy
Enkele besluiten en rechtsfiguren die nu worden aangewezen als omgevingsdocument bevatten persoonsgegevens of tot personen herleidbare gegevens. Daarom wordt nog nader bepaald welke onderdelen beperkt raadpleegbaar zullen zijn om bescherming van de privacy en het intellectueel eigendom te waarborgen, of misbruik van bepaalde gegevens te voorkomen.
De aankomende tijd houden wij u themagericht op de hoogte van een aantal in het oog springende onderwerpen in de AMvBs en veranderingen ten opzichte van het huidige stelsel.
Raadpleeg
hier
het Besluit van 3 juli 2018, houdende procedurele regels en regels over algemene onderwerpen over het beschermen en benutten van de fysieke leefomgeving (Omgevingsbesluit).
Door Lianne Barnhoorn en Marije van Mannekes
