Wie een woning of ander gebouw bouwt of verbouwt, moet hiervoor in veel gevallen een bijdrage betalen aan het bevoegd gezag. Deze bijdrage is onder andere voor de kosten van het opstellen van plannen, het aanleggen van openbare voorzieningen en het inrichten van de openbare ruimte. Dit noemen we kostenverhaal. Overheden zijn verplicht om die kosten te verhalen. Met de komst van de Omgevingswet verandert er een aantal zaken voor kostenverhaal, zoals de grondslagen, de kostensoortentabel en enkele procedurele zaken.
Het is belangrijk dat bevoegd gezagen zich voorbereiden op de veranderingen. Denk aan het kennisnemen van overgangsrecht bij lopende gebiedsontwikkelingen, het vastleggen van juridische wijzigingen in de werkprocessen of het aanpassen van formats voor anterieure overeenkomsten. Dit zijn overeenkomsten tussen overheid en initiatiefnemer voorafgaand aan het besluit dat bijvoorbeeld de woningbouw mogelijk maakt.
Als er geen (anterieure) overeenkomst tot stand komt moet het kostenverhaal op een andere manier geregeld worden. Dat kan in een omgevingsplan, een omgevingsvergunning voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit of een projectbesluit.
De wet biedt twee mogelijkheden voor publiekrechtelijk kostenverhaal. De eerste mogelijkheid is kostenverhaal voor integrale gebiedsontwikkeling. Daarbij is sprake van een concreet eindbeeld en planning voor de ontwikkeling. De andere mogelijkheid, en nieuw onder de Omgevingswet, is kostenverhaal voor organische gebiedsontwikkeling. In dat geval is er geen duidelijk eindbeeld en planning.
De Omgevingswet voegt ook een nieuw instrument toe: de afdwingbare financiële bijdrage. Een initiatiefnemer moet in bepaalde gevallen een afdwingbare financiële bijdrage betalen voor kwalitatieve verbeteringen van landschap, natuur, water of de stikstofbalans, of voor bijvoorbeeld aanpassingen van infrastructuur en realisatie van sociale woningbouw.
Om juristen en planeconomen te ondersteunen bij de voorbereiding op de komst van de Omgevingswet is de Handreiking Kostenverhaal en financiële bijdragen Omgevingswet opgesteld en online te raadplegen.
Handreiking kostenverhaal en financiële bijdragen Omgevingswet
