Deze bijdrage van Stichting HoutrookVrij beschrijft de problemen die kunnen ontstaan met het ventileren van het huis, indien buurtbewoners hun huis verwarmen met een hout gestookt toestel. Houtrook omvat de rookgassen die vrijkomen bij het stoken van hout en kan worden gezien als een chemisch mengsel van verbrandingsgassen, fijnstof, ultrafijnstof, roet en vele andere stoffen die schadelijk zijn voor onze gezondheid. Meerdere stoffen zijn giftig of zelfs kankerverwekkend zoals dioxinen, benzeen, formaldehyde en PAK’s.
Mede dankzij de coronacrisis staat ventileren weer volop in de belangstelling. Bij ventileren in huishoudens denken we aan het openen van ramen, deuren en ventilatieschuiven. Dit noemen we natuurlijke ventilatie. In de meeste moderne huizen is daarnaast sprake van mechanische ventilatie of balansventilatie.
Voor een gezond binnenklimaat en het voorkomen van schimmels is het noodzakelijk dat er 24 uur per dag geventileerd wordt. Bij slechte en onvoldoende ventilatie stijgt de relatieve luchtvochtigheid in huis namelijk te veel. Ook het in huis aan de lijn drogen van de was heeft een nadelig effect op de luchtvochtigheid. De ideale relatieve luchtvochtigheid ligt tussen de 40 en 55%. Dit kan gemeten worden met een hygrometer. Het is belangrijk om te zorgen van een constante stroming van lucht in vertrekken. Dit kan door ramen op een kier te zetten en via een open ruimte van 1.5 cm onder de deuren. Heeft u een ventilatiesysteem? Zet deze dan permanent aan en zet ventilatieschuiven open. Gebruikersruimten kunnen meerdere keren per dag gelucht worden door gedurende 10 tot 15 minuten ramen en deuren tegen elkaar open te zetten. Extra aandacht voor ventilatie is nodig na koken, douchen, een bijeenkomst met meerdere mensen en activiteiten waarbij vluchtige stoffen worden gebruikt, zoals lijm of verf. Ook onderhoud is een belangrijk aandachtspunt. Ventilatieschuiven moeten jaarlijks met de stofzuiger worden gereinigd en bij mechanische ventilatie is het aan te raden om de ventilatie box eens per twee jaar professioneel te laten controleren. Daarnaast is het, om het binnenklimaat goed te monitoren, te overwegen om een CO2 meter aan te schaffen. Een te hoog CO2-gehalte geeft aan dat er meer en beter moet worden geventileerd.
In woningen met houtrookoverlast is ventileren een groot probleem. Dit blijkt uit persoonlijke verhalen van verontruste burgers die gestuurd worden naar Stichting HoutrookVrij. Ook op social media wordt vaak gesproken over dit onderwerp. Om de stankoverlast en de schadelijke stoffen die in houtrook zitten zoveel mogelijk buiten te houden, bestaat er de neiging om ramen en ventilatieschuiven gesloten te houden en het ventilatiesysteem uit te zetten. Toch blijft ook dan ventilatie noodzakelijk.
Vanuit de politiek is er ook steeds meer aandacht voor dit probleem. In het Schone Lucht Akkoord is de aanpak van houtstook opgenomen in een pakket van maatregelen. Adviezen voor deze maatregelen zijn gegeven door het Platform Houtrook & Gezondheid waar Stichting HoutrookVrij ook zitting in neemt. De Partij van de Dieren maakt zich sterk om houtrook overlast concreet aan te pakken en pleit voor een houtstookverbod bij bepaalde weersomstandigheden. Er zijn mensen die noodgedwongen de wekker zetten om ‘s nachts of vroeg in de ochtend te ventileren, omdat er dan meestal niet wordt gestookt. Het zelf meten van fijnstof PM2.5 kan helpen om de beste ventilatiemomenten te kiezen. Houtrook bevat namelijk heel veel fijnstof, vooral bij het aansteken en doven van het vuur ontstaan hoge concentraties.
Op basis van eigen metingen van Stichting HoutrookVrij blijkt dat de fijnstofconcentratie in de lucht rondom het huis kan oplopen tot circa 500 µg/m3 indien de buren stoken met een houtkachel. Bij dergelijk hoge fijnstofconcentraties is de stankoverlast enorm en dringt de houtrook het huis binnen, ook al zijn alle ramen en roosters dicht. De officiële WHO-dagnorm voor fijnstof PM2.5 is 25 µg/m3, maar de WHO geeft inmiddels ook aan dat er hiervoor geen veilige grenswaarde is te geven.
In onderstaande grafiek is het effect van een naburige houtkachel op de luchtkwaliteit rondom het huis van de overlast hebbende weergegeven. De concentratie fijnstof PM2.5 laat piekbelastingen zien tot 375 µg/m3. Er is aan beide kanten van dit huis een fijnstofsensor gemonteerd, zie de rode en blauwe grafiek. Wat de beste ventilatiemomenten zijn is eenvoudig aan deze grafiek af te lezen. De metingen kunnen real-time worden afgelezen.
Om de situatie in huis nog enigszins leefbaar te houden, is de aanschaf van een luchtreiniger aan te bevelen. Het is de beste oplossing, maar niet de goedkoopste. Dit komt vooral omdat er in huis vaak in meerdere vertrekken luchtreinigers nodig zijn. Daarnaast is het raadzaam om koolstoffilters voor de ventilatieschuiven aan te schaffen. Laat u goed adviseren over de juiste apparatuur, de juiste instelling en het onderhoud. Vergeet ook niet om de koolstoffilters in de ventilatieschuiven op tijd te vervangen.
Ventileren is in elk huis noodzakelijk, maar er zijn een aantal aandachtspunten om binnenshuis besmetting met het coronavirus te voorkomen. Met het oog daarop heeft het RIVM onlangs de Ventilatierichtlijn herzien: ”Uit voorzorg wordt geadviseerd om recirculatie (van lucht, redactie) binnen één ruimte waar meerdere personen gedurende langere tijd bij elkaar zijn zo veel mogelijk te vermijden en de lucht voldoende te verversen. “
Dat betekent idealiter dat iedereen erover nadenkt wat de gevolgen zijn van het thuis ontvangen van gasten. Bij warm weer kunnen ook ventilatoren, airco’s of koeltorens ervoor zorgen dat lucht gaat circuleren binnen één ruimte. In veel huishoudingen met houtrookoverlast staan daarnaast luchtreinigers. Hoewel het wetenschappelijk debat nog gaande is, zijn er inmiddels sterke aanwijzingen dat kleine virusdeeltjes zich via aerosolen in de lucht kunnen verspreiden, waardoor de ziekte wordt overgedragen. Ook in dit geval is het raadzaam om contact op te nemen met de leverancier van de apparatuur voor informatie over de juiste instellingen. En het kan niet genoeg benadrukt worden: regelmatig schoonmaken en het op tijd vervangen van de filters van de luchtreiniger is cruciaal. Anders bestaat de kans dat de luchtreiniger een besmettingsbron wordt in plaats van dat deze voor gezuiverde lucht zorgt.
Door Mariël Ellens & Dieter Pientka, Stichting Houtrookvrij
