Nederlandse steden worden steeds belangrijker als leefgebied voor allerlei soorten planten en dieren. De biodiversiteit in steden is tegenwoordig zelfs vaak hoger dan op het platteland, omdat er veel variatie en afwisseling is in het landschap en er weinig bestrijdingsmiddelen worden gebruikt. Juist in de steden is er veel dynamiek en zijn er veel ontwikkelingen, waardoor er volop kansen zijn voor het bevorderen van de biodiversiteit.
Dit blijkt uit ons nieuwste Urban Insight rapport. Omdat er in de stad zoveel gebeurt, liggen daar enorm veel kansen om gezamenlijk te komen tot een natuurinclusieve leefomgeving. Hoe kan je dat het beste aanpakken? Gijs Meijer, adviseur Biodiversiteit en Joeri Meliefste, adviseur Groen in de stad, geven tien tips.
1. NEEM BIODIVERSITEIT INTEGRAAL OP ALS VOLWAARDIG DUURZAAMHEIDSTHEMA
Neem het bevorderen van de biodiversiteit op aan de voorkant van processen, plannen en projecten. Dit doe je door het een integraal onderdeel te laten zijn van de besluitvorming. Een praktisch voorbeeld hiervan is het invoeren van een biodiversiteitsscan, waarin bij elk project en plan, in iedere fase bekeken wordt waar de kansen voor biodiversiteit liggen en hoe deze verzilverd kunnen worden.
2. BESCHOUW DE STAD ALS EEN ECOSYSTEEM
De geschiedenis, het omringende en het onderliggende landschap met abiotische factoren zoals bodemtype en hydrologie, moeten leidend zijn voor de ontwikkeling van natuur in de stad. Stem het type natuur, de vegetatie, de beplanting en de soorten die je aan wil trekken hierop af. Zorg voor variatie, zoveel mogelijk natuurlijke inrichting en geleidelijke overgangen. Hiermee creëer je een diversiteit aan gradiënten (nat-droog, schaduw-zon) en microklimaten wat resulteert in een grote variatie aan habitats en leefgebieden voor allerlei verschillende soorten, kortom een hoge biodiversiteit.
3. ZORG VOOR EEN ROBUUST GROENBLAUW NETWERK
Zorg dat de stad dooraderd is met een robuust groen (beplanting) en blauw (water) netwerk, dat ook de verbinding vormt met het buitengebied. Het netwerk is een voorwaarde voor een biodiverse stad en heft tevens de harde grens op met het buitengebied. Er ontstaan ook koppelkansen voor recreatie en klimaatadaptatie in en langs dit netwerk. Een stevig, aaneengesloten en natuurlijk ingericht groenblauw netwerk zorgt voor effectievere bufferwerking van regenwater en sterkere vermindering van hittestress. Soorten verplaatsen en verspreiden zich via dit netwerk en er vindt uitwisseling plaats tussen verschillende populaties. Het zorgt bovendien voor een aantrekkelijke omgeving die uitnodigt tot bewegen en waar mensen tot rust kunnen komen.
4. MAAK NATUURINCLUSIEF BOUWEN EN INRICHTEN DE STANDAARD
Een natuurinclusieve aanpak betekent dat je zorgt voor een meerwaarde voor biodiversiteit en lokale natuurwaarden. Tegelijk draagt dit bij aan een gezonde en evenwichtige leefomgeving. Maar natuurinclusief is meer dan nestkasten in gebouwen en alleen vergroenen is niet genoeg. Zorg voor een samenhangend geheel waarin de groenblauwe ruimte en natuurinclusieve gebouwen elkaar aanvullen. Vogels, vleermuizen, bijen en vlinders hebben namelijk voldoende voedsel, water, schuil- voorplantings- en overwinteringsmogelijkheden nodig in hun leefgebied. En er moeten goede verbindingen zijn om in en uit de stad en van het ene naar het andere gebied te kunnen gaan.
5. MAAK ECOLOGISCH GROENBEHEER DE STANDAARD
Ecologisch beheer houdt specifiek rekening met flora en fauna. Het is essentieel om biodiversiteit te stimuleren en geeft een gevarieerd en natuurlijk beeld. Ga voor een omgekeerd maaibeheer: alles ecologisch beheren, tenzij er een goede reden is om dat niet te doen. Ga voor maatwerk: laat altijd stukken ongemoeid zodat bijen, vlinders, vogels en andere dieren het hele jaar door voldoende voedsel en schuilplekken hebben. Vorm eentonige gazons en bermen om tot bloemrijke velden en bijenlinten. Aantrekkelijk voor plant, dier én mens.
6. MAAK GRIJS, GROEN!
Onze steden zijn nu erg verhard, denk aan trottoirs, wegen, parkeerplaatsen en ook tuinen zijn vaak versteend. Maak dit groener! Dit kan door zinloze verharding weg te halen en trottoirs en parkeerplaatsen met half open verharding uit te voeren. Ook de gebouwen in de stad kunnen minder verhard worden, door gevelgroen en groene daken te integreren op en aan de gebouwen. Bij nieuwbouw liggen kansen voor complete polderdaken of verticale bossen, maar ook bestaande gebouwen kunnen eenvoudig vergroend worden, bijvoorbeeld met klimplanten als gevelbegroeiing. Groen op en aan gebouwen is niet alleen goed voor de biodiversiteit, maar zorgt ook voor een aangenaam klimaat en is aangenaam om naar te kijken.
7. OVERAL LIGGEN KANSEN
Je kan bijna alles natuurinclusief maken. Door multifunctioneel te denken en biodiversiteit in het ontwerpproces mee te nemen, kan ieder element in de openbare ruimte een bijdrage leveren aan biodiversiteit. Van gebouwen, parken en bermen tot aan de fietsberging, verkeersborden en lantaarnpalen toe.
8. DOE HET SAMEN!
Het herstellen van biodiversiteit kan je alleen bereiken door samen te werken. Mobiliseer bedrijven, overheden, particulieren en woningcorporaties om hun terreinen, tuinen en huizen ook natuurvriendelijk in te richten. Leg uit waarom dit nodig is en wat de positieve effecten zijn van meer natuur in de directe woon- en werkomgeving.
9. NEEM BEWONERS MEE
Mobiliseer bewoners niet alleen, maar communiceer ook met hen over de natuurinclusieve stad. De stad wordt gevarieerder, minder aangeharkt en opgeruimd, dat is heel anders dan wat we nu gewend zijn. Zorg met goede communicatie en educatie voor draagvlak. Focus je op de jeugd, dat is onze toekomst, maar laat vooral ook ouderen en jongeren van elkaar leren. Laat bewoners het groen in hun straat en buurt zelf beheren en maak voor iedereen een dagelijkse natuurbeleving mogelijk. Houd ook rekening met de sociale demografie in de buurten.
10. MONITOR EN EVALUEER
De natuurinclusieve stad zit in een pioniersfase. Monitoring en evaluatie is essentieel om te bepalen wat werkt en wat niet. Zo zorgen we ervoor dat we ervan leren en bekijken hoe het nog beter kan. Deel met elkaar de best practices op het gebied van natuurinclusiviteit, zo leren we van elkaar.
Wij zijn ervan overtuigd dat we met deze 10 tips tot echte natuurinclusieve steden kunnen komen. Een stad die natuur onderling verbindt en de verbinding tussen mens en natuur herstelt en versterkt. Een stad waar zowel mens als dier zich thuis voelt.
///
URBAN INSIGHT RAPPORT: STEDEN ONDERSCHATTE FACTOR IN HERSTEL VAN BIODIVERSITEIT
Juist steden kunnen met haar afwisselende landschap en dynamiek een belangrijke bijdrage leveren aan het herstel van biodiversiteit. Dit blijkt uit ons nieuwste Urban Insight rapport ‘Building in biodiversity for climate, for health'
De onderzoekers van het rapport, bioloog Tarja Ojala van Sweco Finland en ecoloog Ishbel Campbell van Sweco UK, stellen dat steden steeds belangrijker worden als leefgebied voor allerlei soorten planten en dieren. De biodiversiteit in steden is tegenwoordig zelfs vaak hoger dan op het platteland, doordat er veel variatie en afwisseling is in het landschap en er weinig bestrijdingsmiddelen worden gebruikt. Juist in de steden is er veel dynamiek en zijn er veel ontwikkelingen waardoor het volop kansen zijn voor het bevorderen van de biodiversiteit.
Hiervoor is het belangrijk dat verschillende disciplines zoals ruimtelijke ordening, infrastructuur, architectuur en gebouwen de natuur vanaf het begin integreren in de plannen. Door bijvoorbeeld groenperken met typische gemeentestruiken te vervangen door een vegetatie met wilde bloemen, komen er ruim 2 keer zoveel insecten op af én het is goedkoper in onderhoud.
Een natuurinclusieve inrichting met veel groen geeft niet alleen dieren hun voedsel, schuilplekken en broedplaatsen, het houdt ook geluid tegen, zuivert de licht, zorgt voor verkoeling en houdt regenwater vast. Hierdoor verhoogt het welzijn van de inwoners in de stad.
Susan Groot Jebbink, Business Director Gezonde & Veilige stad bij Sweco Nederland: ‘Wat ons betreft is de stad van de toekomst natuurinclusief. Een groene, aantrekkelijke, levendige stad met een hoge biodiversiteit. Een stad die de natuur onderling verbindt en gelijktijdig de verbinding tussen mens en natuur versterkt. Deze verbinding is belangrijk omdat onze interactie met natuur een grote positieve invloed heeft op onze gezondheid en ons welbevinden. Positieve effecten zijn het grootst als we vaker in de natuur komen. Natuur dichtbij, dus in onze straten en buurten is daarbij heel belangrijk, juist omdat we er dan dagelijks mee in aanraking komen.’
