De verlaging van de maximumsnelheid biedt ruimte voor de afgifte van natuurvergunningen. Dit geldt in eerste instantie voor de woningbouw en een beperkt aantal grote infraprojecten. Echter: De stikstofruimte is niet overal beschikbaar. Zo zal in sommige natuurgebieden de stikstofbelasting, als gevolg van veranderd verkeersgedrag, toenemen.
Het stikstofregistratiesysteem zal later ook gevuld worden met de stikstofwinst die in de landbouw wordt gerealiseerd door nog te nemen maatregelen. Van de beschikbare ruimte wordt 30% gebruikt voor de natuur, de rest kan worden vergund voor economische ontwikkelingen.
Voorwaarde voor het stikstofregistratiesysteem is dat er eerst stikstofruimte wordt gecreëerd door maatregelen die de stikstofneerslag verminderen. De verlaging overdag van de maximumsnelheid op autosnelwegen naar 100 km/uur is de eerste maatregel die stikstofruimte oplevert. Niet op alle plekken ontstaat er evenveel ruimte. In die gebieden zijn aanvullende maatregelen nodig.
De door maatregelen beschikbaar gekomen ruimte kan voor maximaal 70% worden besteed aan economische ontwikkelingen. De rest - concreet 30% - komt ten goede aan de natuur. Het registratiesysteem zorgt er voor dat per Natura 2000-gebied in beeld komt welke beschikbare depositieruimte verdeeld kan worden bij de vergunningverlening, in eerste instantie dus voor woningbouw en een beperkt aantal grote wegenprojecten. Met name in de bouwsector is de nood hoog en daarom heeft het kabinet eerder besloten hier voorrang aan te verlenen.
Uitgangspunt bij de vergunningverlening voor woningbouw is dat vergunningaanvragen op volgorde van binnenkomst in behandeling worden genomen. Daarop bestaat één uitzondering: Om snel veel woningen te kunnen bouwen, wordt gedurende de eerste zes weken alleen ruimte voor woondealprojecten (vanaf de eerste week) of grote woningbouwprojecten (100 woningen of meer, vanaf de derde week) gereserveerd. Na deze zes weken wordt ruimte voor overige woningbouwprojecten gereserveerd op volgorde van binnenkomst van vergunningaanvragen. Deze aanvragen kunnen al wel worden ingediend vanaf de eerste dag dat het registratiesysteem open is.
Elk bouwproject dat zorgt voor stikstofneerslag op een stikstofgevoelig Natura 2000-gebied heeft in beginsel een natuurvergunning nodig. Er zijn voor woningbouw op basis van het stikstofregistratiesysteem 2 trajecten naar een natuurvergunning. Het eerste traject loopt direct via de provincie. De beslistermijn voor een natuurvergunning is daarbij 13 weken, met een mogelijke verlenging van zeven weken. Een tweede traject loopt via de gemeente. In dit geval is de aanvraag voor de natuurvergunning onderdeel van de aanvraag voor de omgevingsvergunning. De gemeente moet vervolgens de natuurvergunning aanvragen bij de provincie die deze inhoudelijk beoordeelt. In het laatste geval hebben we te maken met een beslistermijn van 26 weken, met een mogelijke verlenging van zes weken.
Er zijn - naast de mogelijkheden die het registratiesysteem - ook beperkte andere manieren om aan de benodigde stikstofruimte voor een natuurvergunning te komen. Een (bouw-)project kan in sommige gevallen ook doorgang vinden zonder een natuurvergunning. Dat kan als er geen sprake is van significant negatieve stikstofeffecten van het project op Natura 2000- gebieden. Beoordeling hiervan kan met een zogenaamde ecologische toets.
Aanpassingen binnen of buiten een project of locatie (intern en extern salderen), bieden aanvullend mogelijkheden om een vergunningaanvraag te onderbouwen. Tenslotte biedt de zogenaamde ADC-toets een mogelijkheid om een natuurvergunning te krijgen. Dat kan alleen als er sprake is van het ontbreken van alternatieven, een dwingende reden van groot openbaar belang en de schade aan de natuur moet gecompenseerd worden.
