Stad en land samen verder

In Nederland zijn de verschillen tussen stad en land minder groot dan vaak wordt gesuggereerd. Op het platteland is er evengoed bedrijvigheid en creativiteit, terwijl je er net zulke daverende en hippe feesten hebt als in de stad. Door toenemende mobiliteit en de sociale media is er in het landelijk gebied sprake van mentale verstedelijking: plattelanders en stedelingen gaan steeds meer op elkaar lijken. Tegelijkertijd draagt het platteland zelf bij aan de vooroordelen. Neem de ophef over het verdwijnen van winkels, pinautomaten en brievenbussen. Die ontwikkeling heeft echter weinig te maken met krimp; het laat juist zien dat de digitaliseringstrend (online winkelen, internetbankieren, mobiele communicatie) tot in het kleinste dorp is doorgedrongen.

Smart farming en pocket parks

Soms loopt het platteland zelfs voor op de stad. Zo zijn er maar weinig sectoren waarin technologie zon grote rol speelt als in de landbouw. De boer ontwikkelt zich steeds meer tot datamanager die met zijn smartphone robots, drones en andere hightechapparatuur in de stal of op het veld aanstuurt. Behalve smart farming is er sprake van smart industry: er zitten in het landelijk gebied flink wat maakbedrijven die hightech koppelen aan hun vakmanschap. En ook voor innovaties op het gebied van mobiliteit, energie en ouderenzorg moet je op het platteland zijn. Dorpsbewoners experimenteren met deelautos of zorgcoöperaties en zetten samen duurzame energieprojecten op. En nu onderzoekers keer op keer aantonen hoe waardevol de natuur is voor ons welbevinden, is het platteland hard op weg een therapeutisch landschap te worden.

De stad kijkt dan ook of ze wat van het platteland kan leren. Vooral grote steden die zich zorgen maken over hun leefklimaat steken hun licht op in het landelijk gebied. Dat verklaart bijvoorbeeld de opkomst van urban farming (stadslandbouw) die inwoners in anonieme wijken bij elkaar moet brengen. Of neem de opmars van streekproducten van Texels lamsvlees tot Sallands landbier in de binnenstedelijke horeca. Almere heeft al een stadslandgoed waar kinderen het landleven op steenworpafstand van de stad kunnen ervaren. Fietsen in de stad wint aan populariteit, niet alleen omdat het makkelijk is, maar ook milieuvriendelijk en gezond. Ook pocket parks (kleine openbare groenzones in de stad), bijenhouden op balkons en grasdaken zijn voorbeelden van de trend dat het platteland de stad binnendringt. Of het nu gaat om landbouw, natuur of andere fenomenen die we associëren met het platteland, je vindt ze steeds vaker in de stad.

Kansen voor kruisbestuiving

Op het platteland is de verstedelijking al jaren gaande, terwijl de stad aan het verlandelijken is. Is er een grens aan beide ontwikkelingen? Hoeft de stedeling binnenkort de stad niet meer uit om het landleven te ervaren? Niets ervan, want stad en land zijn per definitie anders. De omschrijving van het platteland uit de Van Dale (het buiten de steden gelegen land dat minder dichtbevolkt is) blijft relevant. En de kracht van het land moeten we ook in die onderscheidende kenmerken zoeken. Want laten we wel zijn: een wandeling of fietstocht in het buitengebied voelt anders dan in de stad. Tegen de beleving van het platteland kan geen stadspark, streekmarkt of stadslandgoed op. Het platteland is meer dan een verzameling flora en fauna die je kunt overhevelen naar de stad. Van oorsprong komt de mens uit het landelijk gebied en voor ons dagelijks brood blijven we ervan afhankelijk. Bovendien is de natuur vanouds een oord voor mensen die rust, ontspanning en inspiratie zoeken. Stad en land zullen nooit inwisselbaar zijn en dat is maar goed ook.

Juist vanwege die verschillen hebben stad en land elkaar veel te bieden, zeker in de toekomst. Zo is het ommeland voor de stad een bondgenoot om uitdagingen op het terrein van klimaat, energie en voedselvoorziening het hoofd te bieden. Het platteland leent zich goed voor projecten die steden van groene stroom kunnen voorzien: er is ruimte genoeg, vrijkomende agrarische gebouwen zoeken een alternatieve invulling en energie is een nieuwe economische drager. Tegelijkertijd blijft het platteland voor zijn ontwikkeling afhankelijk van het werk en de voorzieningen in de stad. Urbaan en ruraal kunnen elkaar prachtig aanvullen. Maar willen stad en land samen verder gaan, dan moeten we de wederzijdse beelden eerst vervangen door de feiten. Door vast te houden aan vooroordelen blijven kansen voor kruisbestuiving onbenut. Echt: wie bereid is verder te kijken dan de clichés, ontdekt dat er meer is dat stad en land aan elkaar bindt dan van elkaar scheidt.