"Het was volle bak op 23 september. Meer dan honderd geïnteresseerden waren aanwezig bij het seminar ‘Kwaliteitsborging voor het bouwen: aan de slag!’. Hajé van Egmond (Geregeld BV en kwartiermaker kwaliteitsborging bij iBK) was middagvoorzitter. Daarnaast spraken Wim Hoppenbrouwers (directeur BouwQ), Johan van der Graaf (Senior Adviseur bouwregelgeving), Peter de Haan (Advocaat bij Asselbergs & Klinkhamer Advocaten) en Wico Ankersmit (Directeur, Vereniging Bouw- & Woningtoezicht Nederland)."
Met de komst van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) ontstaan veel vragen: wat is de rol van de kwaliteitsborger en de gemeente? Wat zijn de consequenties voor de bouwpraktijk? En wat zijn de privaatrechtelijke aspecten van kwaliteitsborging? Onder andere deze vragen werden tijdens het seminar beantwoord.
De Wkb heeft twee hoofdelementen: het nieuwe stelsel voor kwaliteitsborging (bij vergunningplicht) en het aanscherpen van de aansprakelijkheid van een aannemer. Hierdoor versterkt de positie van de opdrachtgever. Om te begrijpen wat er gaat veranderen, is het ook van belang om te begrijpen hoe het huidige stelsel in elkaar steekt en hoe de wet tot stand is gekomen. Want het traject Wkb begon al in 1997 met de MDW-werkgroep Bouwregelgeving. In vogelvlucht zijn we tijdens het seminar van 1997 naar mei 2019 gegaan, toen de wet werd aangenomen door de Eerste Kamer.
Op dit moment is de aannemer niet aansprakelijk voor gebreken die bij oplevering gezien hadden kunnen of moeten worden. De aannemer moet na inwerkingtreden van de Wkb aantoonbaar maken dat er gebouwd wordt volgens de wettelijke bouwvoorschriften en privaatrechtelijk afgesproken bouwkwaliteitseisen.
De gemeente beoordeelt nu de vergunningaanvragen en toetst hierbij of het aannemelijk is dat het bouwwerk aan de regels zal gaan voldoen. Wanneer de vergunning verleend is, kan de opdrachtgever van start gaan met zijn bouwproject. Het bevoegd gezag houdt hierbij toezicht.
In de praktijk wordt het oorspronkelijke plan dat is ingediend bij de vergunningsaanvraag bijna altijd nog gewijzigd. Het bevoegd gezag heeft geen inzicht in de wijzigingen die plaats hebben gevonden. Er worden steeds hogere eisen gesteld door de opdrachtgever, de projecten worden steeds complexer. Bovendien heeft het bevoegd gezag niet voldoende capaciteit en kunde in huis om dit goed te controleren. Door de invoering van de Wkb verandert dit proces.
De Wkb geldt op het moment van intreding alleen voor gevolgklasse 1. Daarmee worden eenvoudige bouwwerken bedoeld, met uitzondering van monumenten en gelijkwaardige oplossingen voor brand en constructie. Er worden op dit moment al proefprojecten met deze gevolgklasse gedaan.
De wijzigingen in het burgerlijk wetboek gelden na inwerkingtreding niet alleen voor gevolgklasse 1, maar voor álle bouwprojecten. De wetswijziging heeft vijf praktische gevolgen heeft voor de aannemer:
1. De aannemer dient de opdrachtgever schriftelijk op de hoogte te brengen van eventuele risicos voor een te bouwen bouwwerk.
2. De aannemer heeft een informatieplicht naar de opdrachtgever. Dit betekent dat hij in de aanbesteding moet laten zien of en zo ja hoe bij verzekerd is en financiële zekerheid heeft.
3. De aannemer moet een overdrachtsdossier aanleveren aan de opdrachtgever bij de oplevering. Dit dossier bestaat uit tekeningen, berekeningen van het bouwwerk en installaties. Hiernaast bevat het een beschrijving van de materialen, installaties en gebruiksfuncties.
4. De aannemer is aansprakelijk voor alle gebreken, tenzij deze gebreken niet aan de aannemer zijn toe te rekenen. De bewijslast hiervoor ligt bij de aannemer.
5. Bij de 5%-regeling kan de opdrachtgever gebruikmaken van het opschortingsrecht. Twee maanden na oplevering moet de aannemer de opdrachtgever en de notaris schriftelijk informeren. Dit stelt de opdrachtgever in de gelegenheid om gebruik te maken van het opschortingsrecht als de aannemer de afspraken niet is nagekomen.
In het huidige stelsel is het bevoegd gezag de vergunningverlener en de toezichthouder op de bouwplaats. In het nieuwe systeem vervalt de vergunningverlening en wordt het toezicht overgenomen door de kwaliteitsborger. De kwaliteitsborger is een onafhankelijke partij die voor en tijdens het bouwproces controleert of aan alle wet- en regelgeving voldaan wordt. De vergunningaanvraag voor het bouwdeel wordt afgeschaft. In plaats daarvan moet de aannemer zijn stukken aanleveren bij de kwaliteitsborger die ze vervolgens zal toetsen. De kwaliteitsborger zal aan de hand hiervan een risicoanalyse maken en een borgingsplan opstellen. In dit gehele proces is het belangrijk om in het achterhoofd te houden dat de kwaliteitsborger geen adviserende rol vervult, maar alleen een controlerende rol.
Voordat de Wkb in 2021 in werking treedt, wordt minimaal 10% van alle vergunningaanvragen als Wkb proefproject gedraaid. Deze proefprojecten, die al van start zijn gegaan, worden alleen uitgevoerd in gevolgklasse 1. Dit heeft te maken met een laag risico ten opzichte van gevolgklasse 2 en 3. Dit is ook de reden dat de Wkb vanaf 2021 alleen voor gevolgklasse 1 in werking treedt. Na verschillende evaluatiemomenten zal de Wkb vanaf 2024 mogelijk gaan gelden voor alle bouwwerken waar een vergunning voor verplicht is, dus ook voor gevolgklasse 2 en 3.
Op het moment dat de Eerste Kamer het Wetsvoorstel op 14 mei 2019 aannam, werd de eerste stap richting de implementatie van de Wkb gezet. Er zal veel gaan veranderen. In dit seminar werd een duidelijk beeld geschetst van de wijzigingen en hoe deze in de praktijk vorm gaan krijgen. Hopelijk doet de Wkb wat ervan verwacht wordt en leidt deze wetswijzigingen tot betere en veiligere gebouwen!
