In het klimaatakkoord is afgesproken om Nederland te verduurzamen. Dat betekent dat we minder gebruik gaan maken van fossiele-energie en meer van schone energie als wind en zonne-energie. Deze omslag vraagt ook om een grote aanpassing van onze energie-infrastructuur. De manier waarop we energie transporteren en opslaan verandert. Ook de ontwikkelingen in de woningbouw, mobiliteit en economie vergroten de urgentie en grootte van deze verandering. De belasting van het elektriciteitsnet zit nu al op een aantal plaatsen aan zijn limiet. Om de energie-infrastructuur toekomstbestendig te maken is regie nodig. Provincies willen deze regierol graag vervullen in de regionale energie-infrastructuur en roepen het rijk op om de nodige aanpassingen daarvoor in de Energiewet te maken.
De provincies willen de verantwoordelijkheid pakken om de ontwikkeling van regionale energie-infrastructuur in goede banen te leiden. Samen met gemeenten en netbeheerders wordt geïnventariseerd hoe vraag- en aanbod aan energie zich ontwikkeld in een provincie en tot welke (mogelijke) knelpunten dat leidt. Vervolgens worden opties voor uitbreidingen van energie-infrastructuur in beeld gebracht en maakt de provincie in goed overleg met gemeenten de keuze over welke uitbreidingen eerder en welke later plaatsvinden. “Dit zullen zo nu en dan pijnlijke keuzes zijn. Keuzes tussen economische groei, woningen of verduurzaming bijvoorbeeld”, aldus Edward Stigter, voorzitter van de energiewerkgroep binnen het Interprovinciaal Overleg (IPO). De provincies zijn aanspreekbaar op de doorwerking van die keuzes en maken met netbeheerders en gemeenten uitvoeringsafspraken.
Volgens Edward Stigter ligt het voor de hand dat provincies een regierol pakken bij dit vraagstuk. “Provincies hebben een belangrijke rol in de ruimte, vooral bij vraagstukken die de gemeentegrenzen overschrijden. En zij kunnen die regierol pakken omdat zij democratisch gekozen zijn, in tegenstelling tot netbeheerders.” Nauwe samenwerking met gemeenten, netbeheerders, het rijk en anderen betrokkenen is cruciaal. Netbeheerders zijn verantwoordelijk voor het aanleggen van de infrastructuur. Het rijk kan daarbij de regierol op nationaal niveau oppakken en zorgen voor de juiste bevoegdheden en middelen.
Op talloze plekken in Nederland is het niet meer mogelijk nieuwe klanten aan te sluiten of om duurzaam opgewekte stroom terug te leveren aan het net. Zo liep het net bijvoorbeeld vast in Noord-Holland op het Schiphol Trade Park. SADC (Schiphol Area Development Company) vond daarvoor een oplossing en start samen met netbeheerder Liander een pilot voor een innovatieve en duurzame oplossing voor het capaciteitsprobleem. Het idee is dat meerdere partijen in een virtueel net worden samengebracht om zo de capaciteit te delen met elkaar.
Vanaf februari 2022 vinden behalve in Noord-Holland in nog twee regio’s – Zeeuws Vlaanderen en West-Brabant – pilots plaats om de aanpak voor regionale energie-infrastructuur in de praktijk te testen. Naast planzekerheid voor de netbeheerder en voorrang geven aan de maatschappelijk meest belangrijke en gewenste ontwikkeling, verwachten provincies dat de aanpak gaat bijdragen aan versnelling van realisatie. Stigter: “Het uitvoeringstempo voor de aanleg van nieuwe kabels en transformatorstations en -huisjes moet echt omhoog, om zoveel mogelijk ontwikkelingen mogelijk te maken. Onze verwachting is dat consensus tussen overheden en netbeheerders over waar welke energie-infrastructuur als eerste gerealiseerd moet worden, zorgt voor kortere doorlooptijden.”
Naast voldoende middelen voor de uitvoering is het aanpassen van wet- en regelgeving een belangrijke voorwaarde voor het kunnen uitvoeren van de provinciale regierol op de regionale energie-infrastructuur. De provincies pleiten er daarom bij het rijk voor de volgende punten aan te passen in wet- en regelgeving:
wettelijke verankering van de provinciale taak in de Energiewet. Dit schept o.a. duidelijkheid voor alle betrokken partijen, biedt rugdekking en borgt een provinciaal belang.
een alternatief ontwikkelen voor het ‘first come, first serve principe’. Netbeheerders hebben een wettelijke plicht om partijen aan te sluiten op basis van het ‘first come, first serve’ principe. Hierbij wordt geen rekening gehouden met maatschappelijk belang. Hierdoor heeft bijvoorbeeld een casino voorrang op een ziekenhuis als het casino eerder een aanvraag heeft gedaan.
het schrappen van artikel 6.8 in de Energiewet. Hierin staat dat provincies en gemeenten niet bevoegd zijn voor het opwekken, transporteren en leveren van elektriciteit of gas in het belang van de energievoorziening. Dit is een belemmering voor het goed vervullen van de provinciale regierol.
“Provincies moeten ook wettelijk de regierol krijgen. En als er tekorten dreigen zou ook op het elektriciteitsnet het maatschappelijk belang doorslaggevend moeten zijn. Nu moet de eerste die zich meldt als eerste worden aangesloten. Maar juist in tijden van krapte zou een casino geen voorrang meer moeten krijgen op bijvoorbeeld een ziekenhuis”, verwoordt Stigter de wens van de provincies.
