Naar verwachting gaat de Omgevingswet in 2021 in en die implementatie vraagt veel voorbereiding van de gemeenten. Vier van de vijf geven dan ook aan dat de Omgevingswet bij hen sterk speelt. Maar over hun eigen aanpak is slechts één op de vijf gemeenten helemaal tevreden, terwijl eenzelfde percentage zichzelf hiervoor een onvoldoende geeft. Vooral op ruimtelijke ordeningsthema’s blijken gemeenten nog veel werk te moeten verzetten. Dit alles blijkt uit de gemeentebenchmark Omgevingswet 2018, uitgevoerd door adviesbureau Stec Groep. Zo’n 100 gemeenten in Nederland deden mee, van stedelijk tot landelijk.
95% stedelijke gemeenten verwacht grote verandering, maar stelt dat naast wetswijziging cultuurverandering nodig is
Van de gemeenten verwacht 65% dat veel anders wordt met de Omgevingswet. Onder stedelijke gemeenten ligt dit aandeel zelfs op 95%. Vrijwel alle gemeenten geven aan de Omgevingswet stapje voor stapje, in plaats van in één keer, te gaan implementeren en heeft een projectleider of wethouder specifiek voor de Omgevingswet aangesteld. Echter: naast de wetswijziging is in hun ogen een cultuurverandering binnen gemeenten nodig voor een succesvolle verandering. De Omgevingswet biedt hier momentum voor maar veel kan nu al.
15% gemeenten heeft omgevingsvisie; concrete vertaling naar omgevingsplan nog nergens gemaakt
15% van de gemeenten heeft een omgevingsvisie conform Omgevingswet. Nog eens 43% maakt die omgevingsvisie nu en 39% is het van plan. De vertaling naar één omgevingsplan voor het hele grondgebied van een gemeente is nog nergens gemaakt. Wel experimenteren de gemeenten met de Crisis- en herstelwet. Dit biedt hun de kans aan de slag te gaan met het bestemmingsplan verbrede reikwijdte (voorloper omgevingsplan), voor meestal een deelgebied in de gemeente.
Voor ruim 50% gemeenten is onduidelijk hoe RO-kant onder Omgevingswet gaat werken
De meer planologische kant van de Omgevingswet is voor de helft van de gemeenten een witte vlek, blijkt uit de benchmark. Het gaat om themas als: schuiven met onderzoekslasten naar een latere fase van planvorming, meer flexibiliteit bij gebiedsontwikkeling, het werken met tijdelijkheid in het omgevingsplan en monitoring bij toedeling van functies aan locaties. Vooral stedelijke gemeenten geven aan deze themas wel belangrijk te vinden, maar nog weinig idee te hebben hoe het concreet kan gaan werken.
Stec Groep: veel kan al, daarom nu experimenteren om straks goed beslagen ten ijs te komen
Bouke Timmen van Stec Groep voerde de benchmark uit. Gemeenten moeten nu de RO- en gebiedsontwikkelingskant van de Omgevingswet echt bij de kop pakken. Ze kunnen meer en beter experimenteren met nieuwe RO-werkwijzen onder de Crisis- en herstelwet. Maak bijvoorbeeld een omgevingsplan voor de gehele gemeente, inclusief nieuwe sturingsmodellen, waarbij salderen, monitoren, tijdelijke toekenning van planologische mogelijkheden, open normen en flexibel gebruik van de omgevingsvergunning worden gecombineerd. Zo komen gemeenten straks goed beslagen ten ijs.
