Van de POP3-maatregel Verbetering Landbouwstructuur zijn inmiddels alle projecten in uitvoering. Gelegenheid dus om de balans op te maken. Er is voor bijna €42 miljoen aan subsidie toegewezen door de provincies, waarmee ruim 60 projecten worden uitgevoerd. Van het budget gaat circa 60% naar vrijwillige kavelruil, 25% naar de reconstructie van de glastuinbouw en 15% naar de aanleg van landbouwroutes.
Jakob Bartelds, oud-bestuurder van LTO Nederland, is een warm pleitbezorger van versterking van de landbouwstructuur. “Ik zie dat er op veel plaatsen in Nederland groot onderhoud nodig is. De Commissie Grondgebondenheid noemt daarom een betere verkaveling van de grond een belangrijk actiepunt voor de melkveehouderij. Maar ik vind dit van belang voor alle grondgebonden sectoren.”
Vrijwillige kavelruil is een belangrijk middel volgens Bartelds: “Kavelruil zorgt voor de uitbreiding van de huiskavel of voor verbetering van de efficiëntie. Een korte afstand tot percelen scheelt in transportkosten, tijd en materiële investeringen. Controles van gewassen zijn gemakkelijker uit te voeren en melkveehouders kunnen efficiënter weiden.”
Aan vrijwillige kavelruil is een bedrag van bijna €25 miljoen toegewezen. Dat is 60% van het totale budget van €42 miljoen. Hiermee wordt ca. 17.500 ha landbouwgrond in de ruiling betrokken. Naast de door Bartelds genoemde voordelen is de verkeersveiligheid toegenomen en in ongeveer de helft van de projecten zijn natuur- en waterdoelen meegenomen. In Noord-Holland en Noord-Brabant zijn bovendien een aantal landbouwbedrijven verplaatst vanuit kwetsbare gebieden.
Kavelruil is voor boeren niet altijd makkelijk weet Bartelds. “De emotionele binding met de grond speelt voor veel boeren een belangrijke rol. Families hebben de kavels vaak al generaties lang in eigendom. Die percelen kregen een eigen naam en daardoor geschiedenis. Dat maakt het loslaten van grond niet gemakkelijker.”
Ook in glastuinbouwgebieden kan de structuur versleten raken. En soms staan glastuinbouwbedrijven in gebieden waar ze minder wenselijk zijn. Daarom hebben de provincies Gelderland en Noord-Holland ruim €10 miljoen euro (dat is 25% van het totale budget) bijgedragen aan reconstructie glastuinbouw. In totaal zijn 12 projecten gehonoreerd, waardoor naar schatting 30 hectare oude glasopstanden worden gesloopt en nieuwe kassen worden gebouwd op passende locaties. Hierdoor wordt niet alleen de glastuinbouw gemoderniseerd, door het opruimen van oud glas ontstaat op de locaties die openvallen ook een betere natuur- en landschapskwaliteit.
De provincie Zeeland heeft er als enige voor gekozen om met deze POP3-maatregel de aanleg van landbouwroutes te subsidiëren. Ruim €6 miljoen euro ging hier naartoe. Met het toegewezen bedrag kunnen 5 projecten worden uitgevoerd, waardoor de verkeersveiligheid toeneemt en het verkeer beter doorstroomt.
Het in POP3 gereserveerde bedrag voor Verbetering Landbouwstructuur was oorspronkelijk twee keer zo hoog. Het geprogrammeerde bedrag is verlaagd, omdat de uitvoering van de maatregel niet soepel verlopen is. De belangrijkste oorzaak is dat de complexiteit van vrijwillige kavelruil niet altijd past in de Brusselse subsidiekaders. De provincies hebben daarom besloten een deel van het budget over te hevelen naar andere maatregelen, die ten goede komen aan de landbouw.
De ervaringen met de maatregel Verbetering Landbouwstructuur in de huidige POP-periode zullen worden benut bij het opstellen van het Nationaal Strategisch Plan voor de komende GLB-periode. Verbetering van de structuur in landbouwgebieden blijft ook de komende jaren van belang. Niet alleen voor de concurrentiekracht van de landbouw, maar ook voor allerlei maatschappelijke doelen, zoals meer beweiding, minder CO2-uitstoot en betere verkeersveiligheid.
