Sinds enkele jaren zien we een sterke toename van de elektrificatie van 'langzaam verkeer'. Veel partijen kunnen met de veiligheidsrisico's van deze elektrische vervoersmiddelen te maken krijgen, maar zijn zich hiervan niet bewust. Laat staan dat zij de handelingsperspectieven bij incidenten kennen, bloggen lector Nils Rosmuller en onderzoeker Tom Hessels.
Waar wij zelf vroeger door weer en wind naar school trapten op een fiets zonder versnellingen, worden wij tegenwoordig voorbijgeraasd door colonnes middelbare scholieren op e-bikes. Sterker nog, de lector heeft er zelf ook één. En naast deze toename van het aantal e-bikes stijgt ook het aantal elektrische (deel)scooters, e-steps, hoverboards en andere, soms bijzondere, elektrische vervoersmiddelen.
Deze elektrificatie van langzaam verkeer betekent ook een toename van het aantal incidenten met deze vervoersmiddelen. Op zich niet zo opzienbarend, maar wel de hiermee gepaard gaande veiligheidsrisico's. Met name die risico's als gevolg van de gebruikte (lithium-ion) accu's. Die risico's zijn op zich wel bekend, maar … lang niet bij iedereen.
In deze blog nemen wij u mee in een paar ogenschijnlijk kleine incidenten, waaruit een duidelijke rode draad valt op te maken: tal van partijen kunnen met de risico's van doen krijgen, maar zijn zich er niet van bewust, laat staan dat ze handelingsperspectieven kennen.
Recentelijk werd een brandweerpost op een avond geconfronteerd met een ontplofte lithium-ion fietsaccu. De bewoonster had haar fietsaccu in de keuken aan de lader hangen. Terwijl ze naar de televisie keek, hoorde ze een plof en een sissend geluid uit de keuken komen. Daar zag ze dat de accu was ontploft en er witte rook uitkwam. Stekker eruit, achterdeuren open voor wat frisse lucht en terug naar de televisie. Toen de rook steeds verder toenam, heeft ze de brandweer gealarmeerd.
Bij aankomst trof de brandweer in de woning een witte damp aan vanaf het plafond tot aan kniehoogte. Brandweerlieden met adembescherming hebben de accu uit de woning gehaald en in een waterbak gedompeld. Ook werd een ambulance gewaarschuwd voor de bewoonster. Haar waardes waren goed, waardoor zij niet naar het ziekenhuis hoefde.
De brandweer heeft de accu uiteindelijk meegenomen naar de brandweerkazerne, waar deze nu in een bak water staat. De jassen van het bluspak zijn ter reiniging aangeboden bij arbeidshygiëne. Toen de ochtend na het incident een medewerker de brandweerkazerne in kwam, kwam hem een flinke stank tegemoet. De oorzaak bleek te liggen in uitdampende overalls van het ingezette personeel, die daarop ook ter reiniging zijn aangeboden bij arbeidshygiëne.
Op het oog een relatief klein incident. Toch brengt zelfs een dergelijk incident op een abstracter niveau bijzondere vraagstukken met zich mee:
Weten e-bikebezitters wat te doen als hun accu ontploft? De damp die vrijkomt, is immers erg giftig, maar is dat bij iedereen bekend? Niet bij deze eigenaresse.
Hoe bepaal je als brandweer of een woning veilig is om weer te betreden? Een basisbrandweereenheid heeft een CO-, H2S- en explosiegevaarmeter, maar waar kan brandweerpersoneel op meten bij een ontplofte lithium-ion accu?
Ambulancemedewerkers behandelden de eigenaresse. Maar hebben zij zelf een idee gehad welke toxische verbrandingsproducten bij een dergelijk incident vrijkomen? En herkennen zij de symptomen daarvan?
Wie is verantwoordelijk voor de afgevoerde fietsaccu? Deze staat nu in een bak water op een brandweerkazerne te borrelen, maar een brandweerkazerne is geen opslagplaats voor uitgebrande fietsaccu's[1].
En nog even weer terug naar de brandweer en het (mogelijke gebrek aan) besef van de uitdampende jassen.
Deelscooters, elektrisch aangedreven, nemen een grote vlucht in Nederland. In de steden zie je ze overal en nergens geparkeerd/liggen. Ze hebben geen vaste bezitter en kennen een lithium-ion batterij ten behoeve van de energievoorziening. Recent was een dergelijke deelscooter in brand geraakt. De uitgebrande scooter lag in de openbare ruimte en was opgemerkt door de gemeente. Gemeentemedewerkers van de afvalverwijdering hebben de scooter opgepikt en afgevoerd naar de gemeentestort.
De gemeentemedewerkers droegen geen specifieke persoonlijke bescherming bv. tegen inademing van toxische verbrandingsproducten. En of ze zich bewust waren van de mogelijkheid van herontsteking, ontploffing en toxische risico's is maar zeer de vraag.
De gemeentewerf neemt het schroot in ontvangst en zal het vervolgens afvoeren naar de afvalverwerking/schoothandelaar als ware het een afgedankte (gewone) fiets.
Is het bedrijf dat deze deelscooters in de openbare ruimte aanbiedt op de hoogte van de risico's, kent het speciale incidentafhandelingsprocedures, en zijn de eigen medewerkers hierover geïnformeerd, opgeleid en getraind?
En de vergunningverlener, lees de gemeente, heeft zij stilgestaan bij de mogelijke veiligheidsrisico's en incidentafhandeling, en zijn daarvoor bijvoorbeeld extra eisen opgenomen in de vergunning?
Intermezzo: in brand geraakte elektrische auto bij autosloperij
Ook recent een brand met een elektrische auto bij een autosloperij. De branche heeft dan weliswaar haar brancherichtlijnen hoe om te gaan met accu's in sloopauto's, maar toch ging het mis. De lithium-ion batterij was niet verwijderd voor de sloop uit het al eerder door brand verwoeste wrak. Dit had tot gevolg herontbranding van het batterijpakket, toen de auto werd samengeperst.
Kortom, elektrificatie van ons mobiliteitssysteem gaat over meer dan alleen elektrische auto's (en parkeergarages). Tevens wordt een veel groter scala aan partijen geconfronteerd met de veiligheidsrisico's dan je in eerste instantie zou denken: van eigenaar/gebruiker tot brandweer, van ambulancedienst tot gemeentewerker, en van professionele sloper tot vergunningverlener.
Wij durven op basis van de genoemde incidenten en onze kennis en ervaringen rondom de energietransitie de stelling wel al aan dat bij veel partijen amper bekend is wat de veiligheidsrisico's zijn, laat staan dat ze handelingsperspectieven hebben. Dit gegeven, en het feit dat tal van die partijen wel degelijk met de veiligheidsrisico's geconfronteerd kunnen worden, maakt dat het hier een riskante combinatie betreft van 'onbewust' en 'onbekwaam'.
Nils Rosmuller, lector Energie- en transportveiligheid
Tom Hessels, junior onderzoeker Energie- en transportveiligheid
[1] Maar als de fietsaccu bij de bewoner achterblijft met de instructie: breng hem als chemisch afval naar de gemeentewerf als het borrelen is gestopt; weet het personeel van de gemeentewerf dan hoe het deze veilig verder moet afvoeren?
