Onderzoekers van Wageningen Environmental Research zien een spanning tussen het gedachtengoed achter de nieuwe omgevingsvisie en de grote maatschappelijke opgaven voor klimaat en biodiversiteit. Dit blijkt uit een publicatie van de WOT Natuur & Milieu waarin twee essays zijn opgenomen over natuur- en landschap in het nieuwe omgevingsbeleid.
Van hiërarchie naar netwerk
Het omgevingsbeleid maakt een grote omslag door. Er komt een nieuwe nationale omgevingsvisie in 2019, en een nieuwe wet in 2021. Het adagium daarbij is
eenvoudiger beter
. De claims van deze stelselomslag zijn niet gering. Het moet de fricties tussen de verschillende vormen van beleid verminderen en de verhoudingen tussen bestuurslagen verduidelijken.
Aan verplichte doorwerking van plannen zal daarbij een einde komen. Er wordt een stap gezet van hiërarchie naar netwerk. Centrale elementen uit de nieuwe benadering zijn: Vertrouwen als basis, Vrijheid van initiatiefnemers als doel, Verantwoordelijkheid als voorwaarde en Verbinden als middel. Dat deze vier Vs nagenoeg één op één passen op neoliberaal denken, geeft aan dat de stelselomslag ook een politieke verandering is. De stelstelomslag kan dan ook politiek-cultureel worden geduid als de neoliberale reactie op het vastlopen van de ruimtelijke ordening als modern project.
Eenvoudiger maar complexer
De auteurs zien een spanning tussen het gedachtengoed achter het nieuwe stelsel en de grote maatschappelijke opgaven op het gebied van onder meer circulaire economie, sociale cohesie, infrastructuur, klimaat, energie en biodiversiteit. Het stelsel wordt eenvoudiger, maar de opgaven complexer. Het nieuwe stelsel zorgt bij wijze van spreken eerder voor snelle besluitvorming over windmolens dan voor een energietransitie. Het legt meer nadruk op de eenvoud van instrumentele en procedurele aspecten van oplossingen dan op de bruikbaarheid voor complexe problemen.
Werken aan complexe problemen hoeft overigens niet te betekenen dat plannen nog omvattender moeten worden of nog meer lagen moeten bevatten. Het nieuwe stelsel moet maximaal leren en co-creëren mogelijk maken. In dat kader zou het zich meer moeten richten op omgevingszorg dan op omgevingsbeleid.
Download:
WOt-technical report 92 webversie.pdf (1,66 mb)
