De doelen die Nederland heeft gesteld op het gebied van wonen en werken vergen nog de nodige inzet. Dat geldt eens te meer voor de energietransitie, circulaire economie en de natuur-, water- en milieukwaliteit. Dit blijkt uit de rapportage Monitor van de Nationale Omgevingsvisie, die het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) vandaag publiceert als reactie op het recent uitgebrachte beleidsplan Nationale Omgevingsvisie.
De Monitor NOVI laat zien dat wonen en vooral werken steeds meer ruimte in beslag nemen. De ruimte voor werken is sinds 1996 met 44 procent toegenomen. Dit is een veel sterkere stijging dan van de ruimte voor wonen, die in dezelfde periode met 10 procent toenam. Het aantal banen is gegroeid met 24 procent, veel minder dan het ruimtegebruik hiervoor. De werkgelegenheid in Nederland is dus ruimte-intensiever geworden; het ruimtegebruik per baan neemt toe.
Maar niet alleen de omvang van de ruimteclaims voor wonen en werken is van belang; voor de bereikbaarheid en de agglomeratiekracht is ook de plaats van belang. Wat die plaats betreft; de Monitor NOVI constateert dat de afgelopen twintig jaar de locaties voor wonen en werken gemiddeld dichterbij elkaar zijn komen te liggen, vooral rond Amsterdam, in Flevoland, Utrecht, Overijssel en bij Eindhoven. Nieuwe woningen en bedrijfsgebouwen zijn vooral gebouwd in de buurt van bestaande bebouwing.
Wat zich minder gunstig heeft ontwikkeld, is de plaats van wonen en werken ten opzichte van de infrastructuur voor de auto en het openbaar vervoer. Tussen 1996 en 2018 groeiden autolocaties het meest, terwijl het beleid erop is gericht om zowel woon- als werklocaties zowel per auto als per openbaarvervoer goed te ontsluiten.
In grote delen van de Nederlandse landnatuur zijn niet alleen de ruimtelijke, maar ook de milieucondities nog matig of slecht voor het duurzaam kunnen voortbestaan van soorten en ecosystemen. Uit de aanwezige vegetatie in verschillende ecosystemen blijkt ook dat de milieucondities voor landnatuur gemiddeld genomen in de periode 1999-2018 verder zijn verslechterd.
De Monitor NOVI bevestigt dat Nederland grote uitdagingen kent om genoeg hernieuwbare energie op te wekken. Het doel voor opgesteld windvermogen in 2020 wordt niet gehaald. Een opvallende ontwikkeling is dat het aandeel van energie uit zonnepanelen nu snel toeneemt. Het opgestelde zonnevermogen groeide van circa 1.800 megawatt in 2015 naar 6.874 megawatt in 2019. Het grootste deel daarvan staat op daken, maar het aandeel zonneparken op het land (nu 13 procent van het vermogen aan zonne-energie) neemt sneller toe.
De Monitor NOVI brengt iedere twee jaar de voortgang van de NOVI in kaart. Het is een vervolg op de Monitor Infrastructuur en Ruimte. In het rapport wordt informatie gebundeld van het PBL, het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM), de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM).
‘Met de Monitor NOVI houden we de vinger aan de pols van het kabinet: worden de gestelde doelen gehaald? Je ziet dat de druk op de ruimte de laatste jaren sterk is toegenomen. Het kabinet probeert dat met de NOVI in goede banen te leiden. Dit vraagt om effectieve afstemming, binnen het Rijk maar ook met decentrale overheden’, stelt Rienk Kuiper, hoofdauteur van de monitor. ‘Wij volgen toekomstige ontwikkelingen nauwgezet. Wat komt er allemaal op Nederland af en hoeveel ruimte vraagt dat? De inrichting van onze leefomgeving heeft grote invloed op milieu en economie en op het algemeen welbevinden. Het is van groot belang dat wij als onafhankelijk instituut scherp meekijken naar de keuzes die worden gemaakt.’
//
Nulmeting bij de start van de Nationale Omgevingsvisie
21-09-2020 | Rapport
In deze rapportage monitort het PBL de langetermijnvisie van het rijk op de toekomstige ontwikkeling van Nederland. Deze rapportage, de Monitor Nationale Omgevingsvisie, zal iedere twee jaar uitkomen om het doelbereik te monitoren. Het PBL brengt deze monitor uit in samenwerking met het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM), de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Alle indicatoren zijn met een uitgebreide toelichting ook opgenomen in het Compendium voor de Leefomgeving (CLO).
Bij de Monitor NOVI gaat het – net als bij de voorgaande monitors van de SVIR en de Nota Ruimte – om een effectmonitor van ontwikkelingen in de leefomgeving. Wanneer de doelen voldoende concreet zijn, biedt de Monitor zicht op het doelbereik van de NOVI; wanneer dat niet zo is, tonen de indicatoren de richting van de ontwikkelingen. De monitor bevat geen indicatoren die geleverde prestaties in kaart brengen (zoals maatregelen in de fysieke ruimte of bestuurlijke afspraken) of de doorwerking van beleid in het beleid van decentrale overheden.
Deze monitor is de nulmeting bij de start van de NOVI. De indicatoren in deze monitor laten zien waar een extra beleidsinzet nodig is om de doelen van de NOVI te kunnen halen. Het is aan beleidsmakers om te bezien of de Uitvoeringsagenda hierop moet worden aangevuld.
Lees hier het rapport Monitor Nationale Omgevingsvisie 2020
Kamerbrief: Monitor nationale omgevingsvisie 2020 Nulmeting bij de start van de Nationale Omgevingsvisie
