Klimaat & burgerparticipatie; hoe vorm te geven?

Het voorstel voor hoofdlijnen van het nationale Klimaatakkoord is op 10 juli 2018 gepresenteerd. Met het Klimaatakkoord geeft Nederland invulling aan het Akkoord van Parijs. Het belangrijkste doel van het Klimaatakkoord is het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen in Nederland. ( Klik voor meer informatie over het Klimaatakkoord op de volgende link. ) Zonder burgerparticipatie zijn de doelstellingen uit het klimaatakkoord niet te bereiken is de gedachte van de overheid. In het kader van het Klimaatakkoord is het rapport Maatschappelijke acceptatie en participatie verschenen op 4 juli 2018. Dit rapport bevat de uitkomsten van een onderzoek in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat en de SER naar maatschappelijke acceptatie en participatie van burgers bij de totstandkoming van het Klimaatakkoord. ( Het volledige rapport kunt u vinden via door te klikken op deze link ). Onderdeel van dit rapport is een deelrapportage met een beschrijving van de handvatten die in het klimaatakkoord opgenomen zouden moeten worden om te bereiken dat bewoners daadwerkelijk kunnen participeren in de energietransitie in hun eigen omgeving. Ook bevat het deelrapport een beschrijving van hoe burgers naar het oordeel van de schrijvers betrokken willen worden bij keuzes en besluitvorming. In dit deelrapport wordt voorgesteld om: In het Klimaatakkoord in de praktijk bewezen best practices op het gebied van burgerparticipatie () vast te leggen in een gezaghebbend handboek (of website) dat wordt opgesteld en onderhouden door onafhankelijke deskundigen. Deze aanbeveling zien we niet met zoveel woorden terug in het voorstel voor hoofdlijnen voor een klimaatakkoord. Maar burgerparticipatie heeft wel een belangrijke rol in de gehele energietransitie zo erkent ook de overheid in het voorstel. Praktische handvatten vinden we in het voorstel Klimaatakkoord dus (nog) niet terug. Ook onder de nieuwe Omgevingswet wordt burgerparticipatie van groter belang. De Omgevingswet legt meer nadruk op het belang van participatie door burgers bij de besluitvorming. In de Omgevingswet wordt geen definitie gegeven van (burger)participatie. Uit de Memorie van toelichting bij de Omgevingswet volgt dat onder participatieve aanpak wordt verstaan: het in een vroegtijdig stadium betrekken van belanghebbenden (burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en andere overheden) bij het proces van de besluitvorming over een project of activiteit. Om het bevoegd gezag de vrijheid te geven zelf het participatieproces in te richten en om ook in de toekomst flexibel te zijn, zijn in de Omgevingswet geen regels over de vorm van het participatieproces opgenomen. Op welke manier participatie plaats vindt is afhankelijk van de specifieke kenmerken van het project of activiteit en de omgeving. In de Omgevingswet is derhalve vastgelegd dát het gebeurt, maar niet hoe het moet gebeuren. Voor initiatiefnemers van ruimtelijke ontwikkelingen wordt de verplichting van burgerparticipatie in de Omgevingswet ook voelbaar. In de Omgevingswet is vastgelegd dat bij de vergunningaanvraag moet worden aangetoond op welke wijze participatie heeft plaatsgevonden. Hierbij moet ook gemotiveerd worden hoe de verschillende belangen tegen elkaar zijn afgewogen, welke partijen en (rechts)personen precies betrokken zijn geweest en waarom die keuzes zijn gemaakt. Ook dienen de concrete uitkomsten van het participatietraject bij de aanvraag worden gevoegd. De wijze waarop participatie plaatsvindt wordt niet voorgeschreven. Dat betekent dus niet alleen onduidelijkheid voor bestuursorganen, maar ook voor (particuliere) initiatiefnemers. Naar mijn idee is het dan ook zinvol om te voorzien in handvatten voor bestuursorganen en initiatiefnemers om op zon manier te voorzien in burgerparticipatie dat dit daadwerkelijk bijdraagt aan het draagvlak van bepaalde ontwikkelingen en projecten en voldoet aan de vage normen uit de wet. De (rechts)onzekere wijze waarop e.e.a. nu is geregeld in de Omgevingswet en het Klimaatakkoord kan wel eens van kwaad tot erger leiden en juist voor meer juridisering zorgen. H.W. Koers en H.E. Bröring schreven hier al over in het Tijdschrift voor Omgevingsrecht Burgerparticipatie en omgevingsprojecten (TO augustus 2017, nr. 4). Een goede inrichting van het proces helpt niet alleen omwonenden, maar scheelt tevens een hoop procedures voor initiatiefnemers en overheden. In een volgend nieuwbericht ga ik in de huidige stand van zaken in klimaat & burgerparticipatie.