Onderzoek naar alternatieven voor het verzorgingshuis. Voor kwetsbare ouderen is het lastig een betaalbare combinatie te vinden van een geschikte woning, dienstverlening, (gezelschaps)activiteiten en 24/7 hulp in de nabijheid. Dit terwijl kwetsbare senioren juist vaker een lager inkomen hebben. Tegelijkertijd nemen steeds meer ouderen met een ruimere portemonnee het heft in eigen handen en organiseren zij zelf nieuwe vormen van wonen, welzijn en zorg. In een verkenning belichten Platform31 en Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg nieuwe woonzorgarrangementen.
Sinds de Hervorming Langdurige Zorg in 2015 hebben ouderen met een lichte zorgbehoefte geen toegang meer tot het maatschappelijk gefinancierde verzorgingshuis. Het huidige beleid gaat uit van een grotere eigen verantwoordelijkheid voor zorgbehoevende mensen, maar uit hun verhuisgedrag blijkt dat de meeste ouderen bij voorkeur blijven wonen in het huis waar zij hun gezin hebben grootgebracht. Dat roept vragen op: bereiden senioren zich wel voor op een toename van hun zorgvraag en hun kwetsbaarheid? En als zij op zoek gaan naar een aangepaste woning in een veilige woonomgeving met gezelschap en hulp bij de hand, wat kunnen zij dan vinden? Is er wel voldoende aanbod van woonzorgarrangementen en zijn er gewenste voorzieningen in de nabijheid voor die langer thuiswonende ouderen? Platform31 en het Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen en Zorg verkenden welke wensen kwetsbare ouderen hebben en het huidige (alternatieve) woonaanbod met een vorm van diensten en zorg.
Nieuwe woonzorgarrangementen
In de groep kwetsbare ouderen valt op dat we steeds vaker alleenstaanden, mensen met een migratie-achtergrond en mensen met een lage sociaaleconomische status zien. Zij ervaren weinig mogelijkheden tot regie en kunnen zich moeilijk voorbereiden op een volgende levensfase door bijvoorbeeld hun woning aan te passen of door te verhuizen naar een meer geschikte woonvorm. En zelfredzaamheid is wel één van de beoogde doelen van de hervorming van de langdurige zorg. Ook zien we dat de nieuwe generaties ouderen van vandaag en morgen een andere visie op zorg en ondersteuning hebben dan de vorige generaties ouderen. En dat vertaalt zich ook in hun woonwensen.
Op de huidige woningmarkt zien we diverse woon- en zorgarrangementen voor kwetsbare ouderen. Zoals complexen of gebiedsgerichte aanpakken die wonen, zorg en welzijn integraal aanbieden, eigenlijk zoals eerder bij de vroegere verzorgingshuizen. Maar deze gecombineerde woonzorgarrangementen zijn voor senioren met alleen AOW tot een middeninkomen vaak buiten bereik. Om dienstverlening betaalbaar te houden zien we her en der wooninitiatieven van sociaal ondernemers die bijvoorbeeld onderlinge dienstverlening tussen jong en oud stimuleren of diensten aanbieden via mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Daarnaast zien we veel nieuwe wooninitiatieven (soms georganiseerd door een kleine, maar groeiende groep burgerinitiatieven) waarbij ouderen samenwonen en elkaar wederzijdse ondersteuning bieden of waarbij een dienstenpakket of woonzorgtechnologie wordt aangeboden. De producten en diensten zijn divers. Ook lijken ze relatief beperkt in aantal, zeker in het goedkopere segment. Daarnaast ontbreekt vaak nog de integraliteit in het aanbod: de combinatie van een aangepaste woning, domotica, (gezelschaps)activiteiten, betaalbare dienstverlening en een goede verbinding tussen informele en formele hulp die 24/7 bereikbaar is.
Kansen voor doorontwikkeling
De verkenning heeft een waaier van praktijkvoorbeelden opgeleverd. Dit geeft een inkijk in hoe nieuwe arrangementen worden opgezet en wat de huidige senior aanspreekt. Bij een toenemende kwetsbaarheid heeft een senior behoefte aan zoeken naar goed wonen, gezelschap, dienstverlening en hulp in de nabijheid. In veel wijken op een uitzondering na wordt dit integrale aanbod nog niet geleverd. Daardoor moeten senioren zelf een samenhangend pakket bij elkaar sprokkelen, een ingewikkelde opgave in het zorglandschap van vandaag de dag. Met name wanneer je al kwetsbaar bent en niet zomaar over de middelen beschikt om in te kopen wat je nodig hebt. Daar ligt de opgave voor toekomstbestendig langer thuis wonen: hoe zorgen we met elkaar dat wonen met zorg in de wijk ook mogelijk is voor de meest kwetsbare ouderen met een kleine portemonnee?
Publicatie Langer thuis
De publicatie Langer thuis is een uitgave van Platform31 en Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg (KCWZ) en bestaat uit twee delen:
Verkenning: Behoeften en toekomst woonzorg voor kwetsbare senioren (pdf, 2 mb)
Een onderzoek naar kwetsbaarheid bij ouderen: wanneer is er sprake van kwetsbaarheid? Welke zorg en ondersteuning hebben kwetsbare ouderen nodig?
In de praktijk: Vernieuwende woonzorg voor kwetsbare senioren in de praktijk (pdf, 4,6 mb)
Een inventarisatie van het woonzorgaanbod voor kwetsbare ouderen: wat vindt een senior als hij of zij zoekt naar een goede woning, gezelschap, dienstverlening en hulp in de nabijheid? Wat zijn alternatieven voor het verzorgingshuis?
