Hoe we werken op kantoor is blijvend aan het veranderen door de coronacrisis, denken experts. Zo verwachten zeven op de tien bedrijven minder kantoorruimte nodig te hebben. Welke kansen zien die bedrijven en de kantooreigenaren? En wat betekenen de veranderingen voor de kantorenmarkt en de werknemer zelf?
“De kantorenmarkt in Nederland lag er voor de crisis best goed bij. Van de ruim 50 miljoen vierkante meter aan kantoor was slechts 6,6% vrij” vertelt Nils Kok, hoogleraar vastgoedfinanciering aan Maastricht University. “Op dit moment merken we nog niet zoveel van corona.” Daar gaat wel verandering in komen, denkt hij. Volgens een simpele berekening gaan we “naar een leegstand toe van zo’n 13 miljoen vierkante meter. Dan komt eenderde van de kantorenmarkt leeg te staan. Da’s flink, maar niet totaal onrealistisch.” Door de gemiddelde contractduur van kantoorhuurcontracten komt de klap pas later. Op maandag kondigde Deloitte al aan vier locaties te gaan sluiten in het Verenigd Koninkrijk. “Dat soort dingen gaat ook in Nederland gebeuren.”
De vraag naar kantoren verandert, “maar het is wel zo dat de vraag blijft bestaan voor mensen om bij elkaar te komen, elkaar te ontmoeten”, aldus Babette Bouman, architect en hoofd design bij interieurdesignbureau Tétris. Kantoren vervullen tenslotte ook een functie in de vorming van de bedrijfsidentiteit. “Daar willen mensen bij horen, dus dat willen bedrijven blijven uitstralen”, vervolgt zij. Maar de manier waarop we activiteit gerelateerd werken zal veranderen. “Dat gaat zich verspreiden over velerlei locaties. Je hebt straks het thuiswerken, maar ook anywhere werken: daar waar het fit for purpose is.” Dat is vooral relevant voor vergaderingen en brainstormsessies. “Ergens zal een centraal deel zijn van een bedrijf waar de identiteit heel goed naar boven kan komen. En aan de andere kant kunnen mensen, als ze moeten brainstormen of focussen, prima in een huisje op de hei terecht. Het kantoor wordt een soort clubhuis dus. Maar zo anders dan nu is dat niet, zegt Bouman. “Veel mensen die vaak in de auto zitten spraken al af bij een Van der Valk.” Die trend wordt volgens haar enorm versneld.
Vergeleken met deze tijd vorig jaar is de kantorenmarkt met twee derde gekrompen. “Voor de kopende partij is er heel veel onzekerheid, en op dat moment komy zo’n transactie niet van de grond”, ziet Kok. “Dat komt wel weer terug, maar de prijzen zullen moeten zakken. Op de Zuidas zal dat minder zijn, misschien met een procent of 15, maar in Rotterdam of Sloterdijk kan de daling zomaar 20 tot 25% zijn.” Dat staat in tegenstelling tot eerdere voorspellingen over de coronacrisis, waarin werd gedacht dat de vraag naar kantoorruimte juist omhoog zou gaan om de afstand tussen werknemers makkelijker te kunnen waarborgen.
“Eigenaren zouden kansen niet moeten onderschatten”, bepleit Bouman. Bedrijven zullen namelijk op zoek gaan naar gebouwen die zij delen met meerdere andere gebruikers, zoals het geval is in het Amsterdamse kantoor van Deloitte, de Edge, zegt zij. Daar zijn meerdere bedrijven aanwezig die bijvoorbeeld ook algemene ruimtes delen. De bedrijfsidentiteit kan dan worden ingevuld achter de voordeur.
Er zijn voorspellingen dat Nederland straks 40% minder kantoorruimte nodig zal hebben. Daar heeft Kok zo zijn twijfels bij. “Ik denk dat dat te pessimistisch is. Uiteindelijk gaan we toch terug naar kantoor en is Nederland een interessante vestigingsplaats, zeker met betrekking tot Brexit bijvoorbeeld.” Daarbij was de Nederlandse kantorenmarkt ook erg verzadigd. “Voor een bedrijf, of het nou een start up is of een corporate organisatie die zich wil vestigen in Amsterdam, was het wel heel erg lastig. Een beetje ruimte op de vastgoedmarkt is niet verkeerd.” Maar, vertelt Kok, de leegstand zal toch vooral plaatsvinden in de periferie. Zowel Kok als Bouman zien mogelijkheden om de leegstand die er komt te gebruiken om de woningnood op te lossen. “De regelgeving behoeft een lichte aanpassing, en dan is het uitwisselen van modulaire systemen heel aantrekkelijk”, aldus Bouman.
Meer weten? Luister dan de uitzending van BNR Bouwmeesters van 19 oktober terug over Kantoren na corona of bekijk het overzicht van alle uitzendingen.
