Een verlicht en warm huis, het klinkt zo simpel. Je doet de stekker in het stopcontact en het werkt. Ons energiesysteem is één groot wondernetwerk dat alles verbindt: van grote windmolens op zee tot de telefoonoplader naast je in de woonkamer. Dit netwerk is de ruggengraat voor alle duurzame ambities waar we in Nederland samen aan werken. Gemeenten en provincies zijn momenteel druk bezig met het opstellen van hun eigen Regionale Energiestrategie (RES). Een strategie waarin elke regio een ambitie neerzet voor de productie van duurzame energie die inpasbaar is binnen het bestaande systeem én op draagvlak kan rekenen bij de inwoners. Een proces dat we in mijn ogen tien jaar eerder hadden moeten starten. De RES is een doorslaggevend element bij het inrichten van onze energievoorziening in 2030.
De RES is één van de stukken van de puzzel die we leggen. Tegelijkertijd werken gemeenten en vervoersregio’s namelijk aan de Nationale Agenda Laadinfrastructuur (NAL), die voldoende laadpunten moet opleveren voor onze elektrische auto’s. Ook de industrie staat niet stil. Elk groot industriecluster zal de komende tijd een Cluster Energiestrategie opstellen waarin duidelijk wordt hoe de verduurzaming richting 2050 vorm krijgt en welke energie-infrastructuur daarvoor nodig is. Daarnaast wordt er op de Noordzee hard gewerkt aan nieuwe windmolens en bouwen TenneT en Gasunie nieuwe verbindingen met het buitenland om ons ook op momenten dat het niet waait of de zon niet schijnt van voldoende energie te kunnen voorzien.
Hoe passen al deze puzzelstukken in elkaar? En wat gebeurt er als het niet past? Dat is momenteel het grootste vraagstuk binnen ons energiesysteem. Wat we echt willen voorkomen, is dat iedereen druk bezig is met het maken van het mooiste, slimste puzzelstukje, waarna blijkt dat het niet kán aansluiten bij dat van de buren.
Vroeger was het simpel. Voor de tijdsgeest van de liberalisering hadden we de Samenwerkende Elektriciteits-Productiebedrijven (SEP). In de bossen bij Arnhem werd elk jaar bedacht waar een nieuwe gas- of kolencentrale moest komen en wie die moest bouwen. Dat vertelde de SEP vervolgens aan de overheid. Die centrale regierol bestaat niet meer en hij komt ook niet meer terug. Maar hoe doen we het dan? Want het maken van een plan voor de regio, voor de industrie of voor laadinfrastructuur op zichzelf is al moeilijk genoeg. En een centrale top-down-regie willen we ook niet meer.
Wat we nodig hebben, zijn allereerst werkbare afspraken over hoe we die puzzel samen kunnen leggen. Afspraken tussen overheid, netbeheerders, bedrijven en burgers. Op landelijk niveau en op regionaal niveau.
Op landelijk niveau hebben we daarnaast een centrale blik nodig om vanuit systeemperspectief te kijken of de puzzel past. Net zoals we dat voor snelwegen en spoorwegen doen in het MIRT (Meerjarenprogramma infrastructuur, Ruimte en Transport). Het energiesysteem verdient zijn eigen MIRT, namelijk een MIEK! Een Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat (MIEK) waarin we alle plannen en ambities technisch bij elkaar optellen en zodanig slim op elkaar afstemmen dat het past. Dit is wat netbeheerders en andere partijen nodig hebben om met elkaar te kijken hoe de verschillende ambities binnen hetzelfde systeem inpasbaar zijn en realiseerbaar in de tijd. Als we dat niet doen, nemen we een risico. We weten dan namelijk niet of de energie-infrastructuur tijdig gereed is om de doelen in 2030 te behalen en we weten ook niet hoe hoog de investeringen voor de samenleving zullen oplopen. Dit is iets om rekening mee te houden. Naast het uitzicht van mensen is de energierekening voor Nederlanders een belangrijke graadmeter voor draagvlak.
Ook voor een gemeente in de RES-regio loont het om nu al te kijken naar de gehele puzzel. Praat als RES met de vervoersregio en collega-gemeenten over hun laadpaalplannen, praat met de industriële grote bedrijven over hun ambitie. Niet om de eigen puzzel nog complexer te maken, maar juist om de kans te vergroten dat de RES straks past in de landelijke puzzel. Een plan mét draagvlak dat niet uitvoerbaar blijkt, levert immers slechts teleurstelling op en zorgt ervoor dat mensen afhaken. Samen op tijd naar het geheel kijken en op basis daarvan de afwegingen maken levert de mooiste en meeste complete puzzel op.
Hans-Peter is manager Regulering, Beleid en Strategie bij Netbeheer Nederland. Oskam is een van de sprekers van het online seminar ‘Duurzame energie op het elektriciteitsnet’. Meer weten? Bekijk het programma.
