In de Drechtsteden ontwikkelen zeven gemeenten al jaren intensief samen beleid. Mét resultaat, want het lukt deze regio om beweging te creëren en tempo te maken, bijvoorbeeld in de warmtetransitie. Door de juiste vorm van regie te kiezen leggen ze slimme verbindingen met een goed resultaat. Wat kunnen andere gemeenten hiervan leren?
‘Het is gewoon ook een kwestie van geluk hebben’, zegt programmamanager Energietransitie Joey Reedijk steeds maar weer in het gesprek dat Over Morgen-adviseur Jade Oudejans met hem heeft. Samen met strategisch adviseur Roosmarijn Sweers zijn ze in gesprek over de succesfactoren van de Drechtsteden. In deze regio zijn de ambities hoog en is het leggen van verbindingen heel vanzelfsprekend.
Jade: ‘De Drechtsteden weten echt tempo te maken in de warmtetransitie. Het is voor mij heel interessant, want wat we hier doen is continu nadenken over de vraag hoe je – ondanks alle onzekerheden en allerlei randvoorwaarden die nog niet op orde zijn – toch meters kunt maken. Veel van wat we hier leren, is inspirerend voor andere gemeenten.’
Als het gaat om de geluksfactor, dan begint het al bij de ligging van de Drechtsteden. De regio heeft een lange historie van gemeentelijke samenwerking dankzij het feit dat het een compact gebied is. ‘We werken al lang samen op verschillende beleidsterreinen, zoals het sociaal domein en de versterking van de regionale economie. Daardoor is samen werken aan de energietransitie een logische stap. Wethouders spraken elkaar al en ook woningcorporaties waren al met elkaar in gesprek. Dan is de link met energie gauw gelegd. Er is een basis van onderling vertrouwen en het is bovendien goed om samen op te trekken richting Den Haag. En we hebben stakeholders met de juiste mindset die harmonieus met elkaar samenwerken’, zegt Joey.
Het opbouwen van goede relaties, waarbij ieder elkaars belang begrijpt, wordt genoemd als belangrijke succesfactor. Roosmarijn: ‘Als je samenwerkt, kun je over grenzen heen werken en voor de hele regio in één keer iets goeds ontwikkelen waar veel mensen baat bij hebben. We hebben als gemeenten in de Drechtsteden veel raakvlakken met ons stedelijke, compacte karakter en het type bouw. Daar maken we optimaal gebruik van. Onze rol als regio is eigenlijk bescheiden: wij faciliteren een gezamenlijk proces, maar laten de verantwoordelijkheid daar waar die hoort, bij de gemeenten en de samenwerkingspartners zoals woningcorporaties en warmtebedrijven.’
In de Drechtsteden is besloten gelijktijdig aan de RES 1.0 en aan Transitievisies Warmte te werken. Ook de woningbouwopgave wordt gekoppeld aan de warmtetransitie met een actie-agenda. ‘We zijn ons ervan bewust dat we veel van onze collega’s vragen. 2021 is een ontzettend druk jaar, maar daar gaan we straks veel profijt van hebben. Het is ook voor een groot deel aan de inhoudelijke kennis van Roosmarijn te danken dat we door vooruit te denken en de juiste regie te voeren, deze keuzes kunnen maken. We hebben echt geluk met haar’, benadrukt Joey.
Roosmarijn kijkt bescheiden en legt uit hoe de Drechtsteden regie voeren: ‘Onze visie op regie is dat je per onderwerp kijkt welke vorm het meest passend is. Voor de warmtetransitie is die regievorm faciliteren, niet programmeren. Wij leveren als gemeenten medewerking aan marktinitiatief en leggen de lead bij de stakeholders waar de expertise ligt, bij gebouweigenaren zoals woningcorporaties en warmtebedrijven. Wij stellen kaders en halen de kracht uit samenwerkingen. Dat we de RES en de transitievisies warmte synchroon laten lopen, is eigenlijk heel logisch. De RES gaat over het hele pakket aan bronnen en infra, de TVW is gericht op de vraag en dat bepaalt het tempo. Je moet vooruit kijken en overzien wat de consequenties zijn. Vraag en aanbod matchen we lokaal met elkaar.’
Ook op juridisch vlak weten ze in de Drechtsteden slimme verbindingen te leggen. Roosmarijn benoemt de wisselwerking tussen de gemeente, gebouweigenaren en warmtebedrijven bij de ontwikkeling van warmtenetten . ‘Wij ontwikkellen een uitnodigingskader voor warmte, zodat we de inhoud aan de markt overlaten, maar wel duidelijke kaders stellen. De gebouweigenaren kunnen daarmee zelf met warmtebedrijven in gesprek gaan.’
Er lopen momenteel gesprekken met EZK over hoe zo’n uitnodigingskader past in de nieuwe Wet Collectieve Warmtevoorziening. Roosmarijn: ‘We ontwikkelen als gemeenten beleid voor onszelf, maar vinden het ook heel fijn als andere gemeenten hier profijt van kunnen hebben. We dragen graag iets bij aan de BV Nederland. Ook de nieuwe Omgevingswet passen we al toe in onze werkwijze, zodat dit de energietransitie niet in de weg zit, maar juist verder kan helpen. Dat past ons, want als je de Omgevingswet gebruikt als een instrument voor het benutten van de kracht van de samenleving, dan past daar een overheid bij die stimulerend werkt en initiatiefnemers op weg helpt en waar nodig interventies pleegt, in plaats van dat je zelf alles doet.’
Al in 2017 spraken de Drechtsteden in hun energiestrategie af om een zo hoog mogelijke maatschappelijke opbrengst te genereren. Joey: ‘Brede welvaart is een belangrijk aspect in de energietransitie voor ons. We zien veel kansen voor de regionale economie en arbeidsmarkt. We werken al vanouds sterk samen met de sociale dienst in onze gemeenten. Ook de huidige negatieve effecten van corona kunnen hierdoor deels worden opgevangen. De energietransitie levert veel banen op. Daarin kun je veel al zien aankomen. Onze lokale woningcorporaties gaan via een stimuleringsregeling voor aardgasvrije huurwoningen binnen vijf jaar 5.930 woningen op een warmtenet aansluiten. Daar voeren we nu gesprekken over met het sociaal domein en de arbeidsmarkt, zodat we voldoende handjes hebben voor de uitvoering.’
Roosmarijn vult aan dat energiearmoede een belangrijk aandachtspunt is in de Drechtsteden. ‘Wij willen door strenge criteria op te stellen in onze energiebesparingsaanpak ervoor zorgen dat mensen niet te maken krijgen met een stijgende rekening door energiebelasting op aardgas.’ Joey: ‘We zijn daar heel bewust mee bezig door hier een special regionale regisseur voor aan te stellen.’ Want uiteindelijk heeft al het beleid dat wordt ontwikkeld weerslag op de eindgebruiker. Roosmarijn: ‘We doen dit allemaal voor onze inwoners en het gebied. Inwoners van de Drechtsteden zullen het heus niet allemaal direct zien, want beleid is vrij abstract. Maar als we op een informatieavond van mensen horen dat ze het vertrouwen in ons hebben en het fijn vinden dat we niet zomaar met een wijkaanpak starten maar heel bewust keuzes maken, dan is dat wel heel fijn om te horen.’
Laat de verantwoordelijkheid waar hij hoort
Heb respect voor elkaars belangen
Beraad je op de verschillende manieren om regie te voeren als gemeente
Stel kaders en faciliteer
Meer weten? Neem een kijkje in het themadossier: klik op de tabs boven het artikel.
