De Eerste Kamer beslist binnenkort over de Herzieningswet die de spelregels voor de volkshuisvesting aanpast. Dit heeft veel praktische consequenties voor (woning)corporaties en voor gemeenten. Van lokale spelers zal veel gevergd worden. Het eerste artikel behandelde onder meer het werkdomein en het toezicht. Dit tweede artikel behandelt de gevolgen voor de verschillende actoren en een aantal overige belangrijke onderwerpen.
De Eerste Kamer beslist binnenkort over de Herzieningswet die de spelregels voor de volkshuisvesting aanpast. Dit heeft veel praktische consequenties voor (woning)corporaties en voor gemeenten. Van lokale spelers zal veel gevergd worden. Het eerste artikel behandelde onder meer het werkdomein en het toezicht. Dit tweede artikel behandelt de gevolgen voor de verschillende actoren en een aantal overige belangrijke onderwerpen.
Gemeenten: échte, of fop-regie?
Corporaties moesten volgens het regeerakkoord onder regie van gemeenten komen. Deels is de rol van gemeenten versterkt, maar veel is ongeregeld of afhankelijk van ingrijpen door de Minister. Zo zijn gemeenten nog steeds niet verplicht volkshuisvestingsbeleid vast te stellen. Doen ze het niet dan kunnen prestatieafspraken niet worden afgedwongen. Een rare, zelfs contradictoire, situatie. De regering is namelijk van mening dat volkshuisvestingsbeleid zeer belangrijk is voor de volkshuisvesting en dat corporaties daar in redelijkheid aan moeten bijdragen (vroeger was dat: in acht nemen). Een structuur die gemeenten behulpzaam zou kunnen zijn bij het opstellen van zon beleidsnota ontbreekt.
Voor prestatieafspraken geldt een andere situatie. Oorspronkelijk meende de regering dat die niet konden worden afgedwongen. Nu regelt het wetsvoorstel dat corporaties nadat zij hun plannen aan de gemeente hebben gepresenteerd (voor 1 juli) binnen zes maanden afspraken kunnen maken, bij gebreke waarvan geklaagd moet worden bij de Minister die dan zal ingrijpen. Het is zeer de vraag wat er gebeurt als de betreffende gemeente geen of kwalitatief onvoldoende - volkshuisvestingsbeleid blijkt te hebben.
De wet geeft onvoldoende houvast voor een goed lokaal volkshuisvestingsstelsel. En dat is nu juist het niveau waar alles gebeurt. Gemeenten moeten zoeken naar oplossingen om de regie te kunnen voeren, wat gezien het vaak ontbreken van mankracht en soms achterstand in de know how, lastig wordt. Zeker nu nog zeer recent gerapporteerd is dat volkshuisvestingsbeleid en prestatieafspraken soms nog ontbreken of te weinig concreet zijn geformuleerd. Daarom zullen corporaties en gemeenten nog steeds sterk op elkaar aangewezen zijn en zelf moeten afstemmen en initiatieven nemen. Door zorgvuldige en slimme aanpak van zowel gemeenten als corporaties kan dit voor hen beiden tot meer regie leiden.
De versterkte rol van de huurdersorganisatie, maar ook voor de individuele huurder?
Daadwerkelijk meer invloed is wel geregeld voor huurders via huurdersorganisaties, zelfs bij prestatieafspraken. Ongeregeld blijft de positie van de zwakke en kwetsbare huurder. Hoe verhoudt de Herzieningswet zich tot de plannen van het Kabinet over zelfredzaamheid en participatie? Welke rol anders dan met maatschappelijk zorgvastgoed is corporaties toebedacht? En hoe zullen rechters aankijken tegen ontruimingen van die groep bij wanbetaling?
De Herzieningswet lijkt wel ernst te maken het scheefwonen aan te pakken. Het toewijzingsbeleid zal aan de aftoppingsgrens worden gekoppeld. Kortom, de Herzieningswet zal ook de huurder op vele vlakken raken.
De raad van commissarissen: sterkere rol, ook grotere verantwoordelijkheid
Voor de raden van toezicht (voortaan: raden van commissarissen RvC) verandert eveneens veel. Zij zullen intensiever en vollediger bij het beleid door het bestuur betrokken moeten worden. Eenmaal in functie zal de RvC over meer onderwerpen verplicht geraadpleegd moeten worden. Er wordt veel geregeld over informatie-uitwisseling. Overigens, het ontbreken van goedkeuring van de RvC heeft een andere werking dan als de ook op sommige onderwerpen vereiste goedkeuring van de Minister ontbreekt. Goedkeuring van de RvC heeft in beginsel slechts interne, goedkeuring van de Minister ook externe werking wat tot nietigheid van besluiten kan leiden. Aan commissarissen zullen meer eisen worden gesteld. Dat begint al bij de selectie aan de poort. Het wetsvoorstel past de aansprakelijkheidsregels uit het BW voor bestuurders (artikel 2:9 BW) ook op commissarissen van corporaties toe.
.. en nog vele andere onderwerpen
Er zijn nog vele onderwerpen die de Herzieningswet, de nieuwe AMvB en aanpalende en overkoepelende regelgeving met zich meebrengen. De staatssteunrechtelijke component van de Herzieningswet kan niet worden losgezien van het algemene staatssteunrecht. Volgens jurisprudentie is een met het staatssteunrecht strijdige rechtshandeling nietig. Consequenties voor een verkeerde DAEB-beslissing strekken dus verder dan een besluit van de Minister compensatie terug te vorderen. Of de mogelijkheid die nu nog bestaat voor corporaties op basis van de Onteigeningswet te onteigenen. Of aanbesteding. De Herzieningswet kent een bepaling met zeer beperkte strekking over aanbesteding van opdrachten. In de literatuur klinkt dat de aanbestedingsplicht gezien de Aanbestedingswet veel verder reikt. Dat is ook mijn inschatting. Niet die van de regering, maar is dit tegen beter weten in, zeker nu het toezicht flink is aangescherpt wat extra bijdraagt aan een voorwaarde om van een aanbestedende dienst als bedoeld in de Aanbestedingswet te spreken? Vindt de rechter dat dan kan het voor corporaties zelfs bij bestaande contracten - veel consequenties hebben.
Of de gewijzigde situatie rond governance, de regels over treasury statuten, de verplichte klachtenregeling, de regels over passende toewijzing van huurwoningen, de consequenties voor statuten van corporaties (veel werk aan de winkel voor notarissen), gewijzigde regels rond financiering, de rol van het WSV, etc. Het is slechts een selectie van enkele in het oog springende onderwerpen uit de Herzieningswet. Onderwerpen die voor hen die met de volkshuisvesting te maken hebben, op 1 juli duidelijk moeten zijn. Tenzij de Eerste Kamer anders besluit, maar dan wordt het nóg interessanter.
Meer weten?
De auteur van dit stuk heeft onder meer voor Binnenlands Bestuur (
http://www.binnenlandsbestuur.nl/michaeldegroot
) een aantal informatieve columns over de ontwikkelingen geschreven en aanbevelingen gedaan. Wat er wijzigt ten opzichte van de huidige situatie zal aan de orde komen in de cursus
Actuele regelgeving woningcorporaties
op 16 april a.s.
Gerelateerde informatie:
