Naast de Omgevingswet en stikstof, waren in 2022 de flitsbezorgers een veel besproken omgevingsrechtelijke onderwerp. De zogeheten darkstores, distributiecentra waar de producten voor de flitsbezorging worden gedistribueerd, schoten als paddenstoelen uit de grond. Deze darkstores kunnen een grote impact hebben op het woon-en leefklimaat van omwonenden. Zij kunnen overlast ervaren door de (combinatie van) transportbewegingen van de koeriers, het laden en lossen (bevoorraden) van de distributiecentra, het parkeren van (brom)fietsen op straat en het rumoer van de flitsbezorgers. De gemeente Amsterdam was de eerste gemeente die deze ongebreidelde groei halt heeft toegeroepen met een voorbereidingsbesluit. In deze blog gaan wij in op het vervolg: het bestemmingsplan dat de vestiging van nieuwe darkstores (blijvend) moeilijker maakt.
Om de overlast van darkstores tegen te gaan, wilde de gemeente Amsterdam maatregelen treffen om de vestiging van nieuwe darkstores moeilijker te maken. Het meest voor de hand ligt een bestemmingsplan waarin regels worden gesteld met (eenvoudig gezegd) een verbod voor darkstores. Het probleem is dat het best even duurt voordat er een bestemmingsplan ligt. De voorbereiding is een uitgebreide klus (denk hierbij aan een half jaar) waarbij de gemeente goed moet onderzoeken of het plan in overeenstemming is met de goede ruimtelijke ordening (zie ook onze blog over bestemmingsplannen voor beginners). En tot het bestemmingsplan is vastgesteld, is er dus genoeg tijd voor een partij om een darkstore te vestigen.
Om de situatie te bevriezen en ervoor te zorgen dat er geen nieuwe darkstores bijkomen, bestaat de figuur van het voorbereidingsbesluit. Met een voorbereidingsbesluit geeft de gemeenteraad aan dat een bestemmingsplan wordt voorbereid en wordt het bijvoorbeeld verboden om het (feitelijk) gebruik van gronden en bouwwerken (feitelijk) te wijzigen. Met andere woorden: ook al past een nieuwe darkstore binnen het bestemmingsplan, vestiging is op grond van dit voorbereidingsbesluit niet mogelijk. Ook geldt door dit voorbereidingsbesluit een aanhoudingsplicht. Dit houdt in dat het bevoegd gezag (het college van burgemeester en wethouders) een omgevingsvergunning die past binnen het bestemmingsplan, niet kan verlenen. Met een voorbereidingsbesluit wordt dus voorkomen dat er nog snel activiteiten plaatsvinden die strijdig zijn met een bestemmingsplan dat nog in voorbereiding is (zoals de nieuwvestiging van darkstores). De gemeente kan natuurlijk niet eindeloos met een voorbereidingsbesluit werken en na een jaar vervalt dit dan ook.
Op 26 januari 2022 heeft de gemeenteraad van Amsterdam (als eerste; hierna volgden de gemeenten Rotterdam, Gouda, Vlaardingen en Groningen) het voorbereidingsbesluit darkstores/flitsbezorging vastgesteld. Hierdoor is het een jaar lang verboden om overal in Amsterdam het gebruik van gronden of bouwwerken te wijzigen naar vormen van bedrijfsvoering die vallen onder flitsbezorgdiensten vanuit darkstores. Het voorbereidingsbesluit definieert (i) flitsbezorgdiensten en (ii) darkstores als volgt:
flitsbezorgdiensten zijn bezorgdiensten van online bestelde consumentenproducten, met de bedoeling deze binnen zeer korte termijn te bezorgen bij de besteller;
darkstores zijn overwegend opslagruimtes met consumentenartikelen, veelal dagelijkse goederen, al dan niet met een afhaalloket of afhaalbalie, niet of slechts in zeer beperkte mate toegankelijk voor winkelend publiek.
De gemeenteraad van Amsterdam heeft op 30 november 2022 een wijziging aan het voorbereidingsbesluit toegevoegd. Door deze wijziging is het mogelijk om bij omgevingsvergunning af te wijken van het verbod op vestiging en uitbereiding van flitsbezorgdiensten vanuit een darkstore. De reden hiervoor is dat een volledig gebruiksverbod, zonder mogelijkheid om daarvan af te wijken, juridisch lastig verdedigbaar is. De vereisten voor afwijking van het gebruiksverbod zijn dat de vestiging of uitbereiding niet leidt tot een onevenredige aantasting van: a. het woon- en leefklimaat; b. de gebruiksmogelijkheden van de openbare ruimte, en c. de gebruiksmogelijkheden van de aangrenzende gronden.
Het voorbereidingsbesluit geldt nu al een jaar in Amsterdam. Sinds 5 januari 2023 ligt daarom de definitieve regeling ter inzage: het (ontwerp-)paraplubestemmingsplan ‘Darkstores’ (hierna: het paraplubestemmingsplan).
Het paraplubestemmingsplan omvat een actueel planologisch kader voor flitsbezorging vanuit darkstores in het stedelijk gebied van de gemeente Amsterdam. Het paraplubestemmingsplan reguleert de vestiging van nieuwe darkstores in (voornamelijk) woonwijken en gemengde wijken. In dergelijke gebieden is extra bescherming van het woon-, leef- en vestigingsklimaat namelijk nodig. Het paraplubestemmingsplan bevat daarom een gebruiksverbod. Een dergelijk verbod zorgt ervoor dat (in principe) de vestiging van nieuwe darkstores niet mogelijk is. De vestiging van nieuwe darkstores wordt niet geheel onmogelijk gemaakt. Er kan namelijk wel van het gebruiksverbod worden afgeweken. Voor de vestiging zal dan een omgevingsvergunning voor (binnenplans) afwijken van het bestemmingsplan moeten worden verleend.
Bij de beoordeling van zo’n aanvraag worden door het college van burgemeester en wethouders van Amsterdam (hierna: het college) beleidsregels betrokken. Deze beleidsregels zijn vastgesteld in het ‘Ruimtelijk afwegingskader flitsbezorging vanuit een darkstore’(hierna: het ruimtelijk afwegingskader). Aan de hand van het ruimtelijk afwegingskader beoordeelt het college of een darkstore op de gevraagde locatie wenselijk is en, zo ja, onder welke voorwaarden.
Zowel het paraplubestemmingsplan als het ruimtelijk afwegingskader liggen van 5 januari 2023 tot en met 15 februari 2023 ter inzage. Tijdens deze periode kan iedereen een zienswijze indienen over het ontwerp-paraplubestemmingsplan of een inspraakreactie insturen over het ruimtelijke afwegingskader.
De zienswijzen gericht tegen het ontwerp-paraplubestemmingsplan worden door de gemeenteraad betrokken bij de vaststelling van het bestemmingsplan. Inspraakreacties die betrekking hebben op het ruimtelijke afwegingskader (lees: de beleidsregels) worden bij de definitieve besluitvorming betrokken. Het ruimtelijk afwegingskader dient goedgekeurd te worden door het college.
Met het voorbereidingsbesluit heeft de gemeente Amsterdam in 2022 een voorzet gegeven voor het reguleren van de (nieuw)vestiging van darkstores. Met het ontwerp-paraplubestemmingsplan wordt deze voorzet omgezet in een blijvend juridisch-planologisch kader. Naar verwachting stelt de gemeenteraad dit jaar het paraplubestemmingsplan definitief vast. Het ruimtelijk afwegingskader is al eerder vastgesteld door het college op 17 mei 2022, maar het lijkt erop of het college zich nogmaals hierover zal buigen en daarbij de inspraakreacties zal betrekken.
