Overgangsrecht: de winkel blijft open tijdens de verbouwing

Al met al zou het project zes weken duren. Een periode waarin mijn tienerdochter ergens anders moest slapen en de wasmachine niet kon draaien. Gelukkig dacht de aannemer mee en konden we de wasmachine tijdelijk op de wastafel in onze slaapkamer aansluiten. De winkel moet toch openblijven tijdens de verbouwing.

Na zes weken waren we (en vooral mijn dochter) de koning te rijk met onze nieuwe strak betegelde badkamer, de extra ruimte en het licht op zolder en een mooie plek voor wasmachine en droger.

Om de overstap van het huidige recht naar de Omgevingswet te maken, zouden we ook het liefst in onze vingers knippen en opeens zijn er overal omgevingsplannen en omgevingsvergunningen. Helaas kan dat niet.

Overgangsrecht

Gelukkig is er overgangsrecht, bedoeld om de overgang van het oude naar het nieuwe omgevingsstelsel zo soepel mogelijk te laten verlopen. Rechtszekerheid staat daarbij voorop en duidelijkheid over welke regels gelden voor wie. Dus weten waar je aan toe bent en zo min mogelijk rompslomp.

Een belangrijk uitgangspunt van het overgangsrecht is om zo snel en zo veel mogelijk te werken in het nieuwe stelsel. Tegelijk moet er ruimte zijn om de overgang te maken. Bijvoorbeeld bij het opstellen van omgevingsplannen.

Omgevingsplan

Het omgevingsplan is een van de zes kerninstrumenten van de Omgevingswet. In dit document legt de gemeente haar plannen vast voor het hele grondgebied. Het omgevingsplan bevat in ieder geval een toedeling van functies aan locaties en alle regels die daarmee samenhangen. Het plan omvat dus veel meer dan de huidige bestemmingsplannen. Het Rijk draagt de regelgeving over sommige onderwerpen over aan de gemeenten. Bijvoorbeeld milieuregels over geur, geluid en trillingen. Bestaande gemeentelijke regels moeten of kunnen ook opgaan in het omgevingsplan. Welke regels dat precies zijn, wordt nog uitgewerkt. Het omgevingsplan wordt dus het spoorboekje dat beschrijft wat je op een bepaalde locatie kan en mag.

Het opstellen van deze plannen en het integreren van lokale regels is een grote uitdaging. Voor een soepele overgang bepaalt het overgangsrecht dat alle gemeenten op de dag van inwerkingtreding van de Omgevingswet vanzelf een omgevingsplan hebben. De bestaande bestemmingsplannen, beheersverordeningen en overige relevante regels worden van rechtswege het omgevingsplan. Daarnaast komt er een bruidsschat. Dat is een set van regels in het omgevingsplan over onderwerpen die onder de Omgevingswet overgaan van het Rijk naar de gemeente.

Gemeenten staan aan de lat om het omgevingsplan van rechtswege en de bruidsschat samen met de lokale verordeningen voor het fysieke domein te integreren tot een omgevingsplan in de geest van de Omgevingswet. Dit moet uiterlijk in 2029 klaar zijn. Waterschappen doorlopen een vergelijkbaar traject om te komen tot een waterschapsverordening. Provincies gaan zich inzetten om op de datum van inwerkingtreding van de omgevingswet de provinciale omgevingsverordeningen gereed te hebben.

Deze aanpak maakt het mogelijk dat de winkel openblijft tijdens de verbouwing. De gemeenten hebben de tijd om onderdeel voor onderdeel aan het omgevingsplan te werken. Ondertussen kunnen activiteiten gewoon doorgaan. Een pand verbouwen, een nieuwe woonwijk neerzetten, een bedrijf starten, het kan allemaal.

Vergunningen en algemene regels

In het omgevingsplan staat welke activiteiten op welke locatie mogelijk zijn. Vervolgens kunnen er regels gelden voor zon activiteit of voor de locatie. Vaak zijn dit zogenoemde algemene regels waar je je aan moet houden als bedrijf of bewoner. Voor grotere en complexere activiteiten moet je mogelijk een vergunning aanvragen.

Vergunningen

Veel bedrijven werken nu op basis van een vergunning of ontheffing, bijvoorbeeld op grond van de Wabo. Het overgangsrecht zorgt ervoor dat deze vergunningen en ontheffingen automatisch worden beschouwd als omgevingsvergunning op grond van de Omgevingswet. Daar hoef je als bedrijf niets voor te doen.

Als onder de huidige regels een vergunningplicht geldt die straks vervalt, worden de oude vergunningvoorschriften beschouwd als maatwerkvoorschriften op de regels uit het omgevingsplan of de waterschapsverordening. Daar merk je als bedrijf weinig van.

Een enkele keer kan het zijn dat een bedrijf activiteiten verricht die onder de huidige regels niet vergunningplichtig zijn, maar onder de Omgevingswet wel. Dan geldt een overgangstermijn van twee jaar waarin je een vergunning kunt aanvragen.

Voor onderwerpen waar het Rijk nu regels over stelt die straks in het omgevingsplan landen, geldt dat eventuele vergunningvoorschriften blijven gelden. Staat er bijvoorbeeld in de vergunningvoorschriften hoeveel geluid een bedrijf mag maken, dan blijven die regels gelden. Ook als de geluidsregels uit het omgevingsplan strenger zijn.

Ook als je een aanvraag hebt lopen voor bijvoorbeeld een vergunning maken we het zo eenvoudig mogelijk. Deze lopende aanvragen handelen we af onder het oude recht. Zodra de vergunning of beschikking is verleend, wordt deze gezien als omgevingsvergunning of beschikking onder de Omgevingswet.

Algemene regels

Algemene regels gelden rechtstreeks. Soms vraagt een bedrijf hier uitzonderingen of aanpassingen op of worden deze door een gemeente opgelegd. Dat noemen we maatwerkvoorschriften. Die maatwerkvoorschriften blijven gelden, een uitzondering hoeft dus bijvoorbeeld niet opnieuw te worden aangevraagd. Als algemene regels soepeler worden, zijn deze meteen van toepassing.

Kortom alle overgangsregels zijn erop gericht dat burgers en bedrijven kunnen doorgaan met hun dagelijkse activiteiten. De winkel blijft open tijdens de verbouwing!

Het overgangsrecht is vastgelegd in de

Invoeringswet

van de Omgevingswet. Het Invoeringsbesluit en de Invoeringsregeling zullen de praktische uitwerking bevatten.

Door Masja Stefanski, projectleider Invoeringswet